Recykling to jeden ze sposobów ochrony środowiska naturalnego. Polega na wykorzystaniu odpadów do produkcji nowych, pełnowartościowych wyrobów. 

Dzięki prawidłowej segregacji odpadów komunalnych możemy ograniczać zanieczyszczenie gleby i wody, zredukować emisję dwutlenku węgla do atmosfery i oszczędzać surowce. Nie możemy już sobie pozwolić na rozrzutność – zużywamy bowiem tyle zasobów naturalnych, jakbyśmy mieli do dyspozycji 1,75 Ziemi. Żyjemy na kredyt, który będą spłacać nasze dzieci i wnuki.   

Recykling to decyzje dla środowiska podejmowane na co dzień, które stają się nawykiem.

Światowy Dzień Recyklingu został ustanowiony w 2018 roku przez Global Recycling Foundation z myślą o edukacji i promocji odzyskiwania surowców z odpadów przy małym nakładzie energetycznym i materiałowym. Celebrujemy ten dzień 18 marca. 

Proces recyklingu rozpoczyna się w domu. Segregacja śmieci powinna stać się rutynową czynnością, jaką podejmujemy na co dzień, by zadbać o środowisko naturalne. Światowy Dzień Recyklingu to dobry moment na zmianę nawyków, by zadbać zarówno o planetę, jak i własny portfel.

Ile produkujemy odpadów

Odpady komunalne powstają głównie w gospodarstwach domowych. Są to odpady niesegregowane (zmieszane) i odpady zebrane selektywnie, w tym papier i tektura, szkło, metale, tworzywa sztuczne, bioodpady, drewno, tekstylia, opakowania, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, zużyte baterie i akumulatory oraz odpady wielkogabarytowe, w tym materace i meble. 

Około 30 proc. odpadów komunalnych nie nadaje się do recyklingu, ale wykazują one właściwości palne (wartość opałowa powyżej 6 MJ/kg), co powoduje, że możliwy i całkowicie uzasadniony jest odzysk z nich energii w instalacjach termicznego przekształcania odpadów (ITPO).  

Według danych GUS ilość wytworzonych w 2022 roku odpadów komunalnych przez statystycznego mieszkańca Polski wyniosła 355 kg (o 5 kg mniej niż w 2021 roku). Jesteśmy więc nadal jednym z najmniej odpadotwórczych krajów Unii Europejskiej. Ilość odpadów komunalnych na jedną osobę w Unii Europejskiej w 2022 roku – według najnowszych badań Eurostatu – wynosiła 513 kg.

Najwięcej odpadów komunalnych wytworzyli Austriacy (827 kg na osobę), Duńczycy (787 kg) i Luksemburczycy (720 kg). Najmniej –  (301 kg na osobę), Polacy (według Eurostatu 364 kg) i Estończycy (373 kg). Różnice wśród krajów  wynikają z rozwoju gospodarczego, ale także z wzorów konsumpcji oraz wyrzucania odpadów z handlu i instytucji publicznych wspólnie z odpadami z gospodarstw domowych. 

Najwięcej średnio odpadów na osobę obecnie produkują mieszkańcy Stanów Zjednoczonych i Kanady – około 2,21 kg na dzień! 

Kluczowa jest segregacja w domu

Średnio na osobę w Unii recyklingowi poddawanych jest 249 kg odpadów. Najwięcej: w Austrii (516 kg), Danii (411 kg) i Niemczech (409 kg). Najmniej: w Rumunii (36 kg), Malcie (75 kg) i Grecji (90 kg).    

Z opublikowanego w lutym br. przez Instytut Spraw Publicznych (ISP) raportu na temat gospodarki odpadami komunalnymi wynika, że z wytworzonych w Polsce odpadów komunalnych recyklingowi udało się poddać tylko 28 proc.! Średnio, poprawnie segregujemy 44 proc. odpadów. W workach z odpadami zmieszanymi ponad 85 proc. surowców nadal nadaje się do recyklingu! 

Aby odpady miały szansę na drugie życie, konieczna jest prawidłowa segregacja, czyli wrzucanie odpadów do odpowiednich pojemników. Co więcej – niektóre odpady, jak np. duże kartony, meble, deski, sprzęt elektroniczny, opony, leki czy stare farby, należy oddać do Punktu Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK). 

Dlaczego nie segregujemy odpadów?

Jak wynika z raportu ISP, 37 proc. Polaków nie przejmuje się zasadami segregacji i wyrzuca odpady „jak leci”. Wśród powodów niesegregowania śmieci ludzie najczęściej wymienili, że: nie rozumieją sensu segregacji ani nie widzą korzyści; segregacja jest trudna do przeprowadzenia w domu – brakuje miejsca na sortowanie tylu rodzajów odpadów; sąsiedzi się do segregacji też nie przykładają. Najbardziej jednak rozpowszechnionym argumentem przeciw segregacji śmieci jest przekonanie, że w śmieciarce różne rodzaje odpadów są ze sobą mieszane. To fałszywe wyobrażenie! Pojazdy odbierające odpady dysponują osobnymi komorami na różne frakcje. Mieszanie odpadów w transporcie jest poważnym wykroczeniem i, jeśli występuje, jest zjawiskiem marginalnym.

Zmień nawyki  na dobre

Raport ISP odnotowuje zmiany w przyzwyczajeniach Polaków i prośrodowiskowej edukacji dzieci. Coraz powszechniejsze stają się społeczne inicjatywy w duchu less waste, takie jak: targi staroci, jadłodzielnie, punkty wymiany odzieży czy książek, a także akcje szycia woreczków na zakupy (jak np. „Worki Sztuki” w Tarnowie). 

Już ponad połowa Polaków (52 proc.) twierdzi, że chciałaby wdrożyć w swoim codziennym życiu bardziej ekologiczne zasady, by nie generować odpadów, 59 proc. deklaruje, że wolałaby naprawić zepsuty sprzęt niż kupować nowy, 38 proc. korzysta z wielorazowych opakowań, 32 proc. unika marnowania jedzenia, 14 proc. oddaje potrzebującym używaną odzież. Trzy czwarte ankietowanych (76 proc.) zapewnia, że chętnie skorzystaliby z działającej w pobliżu kawiarenki naprawczej, by samodzielnie coś naprawić czy usprawnić. 

Rośnie też w Polsce grono naśladowców Béi Johnson (polecamy wywiad z Beą przeprowadzony przez Kasię Wągrowską na blogu Ograniczam się), prekursorki idei zero waste. Odpadki wytworzone w ciągu roku przez rodzinę Bei mieszczą się w jednym półlitrowym słoiku! 

Do rozsądnego korzystania z zasobów i niemarnowania ciepła namawia Izba Gospodarcza Ciepłownictwo Polskie (IGCP) wraz z dostawcami ciepła systemowego. Ciepłownicy nie tylko zachęcają Polaków do proekologicznego zachowania, ale sami także wprowadzają zielone rozwiązania w przedsiębiorstwach i wspierają lokalne społeczności.

Odpady siódmym najważniejszym surowcem

Bureau of International Recycling nazwało surowce wtórne „siódmym zasobem”, dodając je do listy najważniejszych zasobów planety, czyli wody, powietrza, ropy naftowej, gazu ziemnego, węgla i minerałów.

Takie odpady, jak np. metale, tekstylia, papier czy tworzywa sztuczne, mogą być wykorzystywane kilka razy. Właściwości niektórych surowców wtórnych, np. aluminium czy szkła, nawet poddawanych recyklingowi nieskończoną liczbę razy, nie ulegają degradacji.

Warto wiedzieć, w procesie recyklingu aluminium wykorzystuje się jedynie 5 proc. energii zużytej w produkcji pierwotnej, 59 kg makulatury ratuje jedno drzewo, z 25 butelek PET powstaje nowy polar, a przy wyprodukowaniu jednej tony przetworzonego papieru zużywa się 26 tys. litrów mniej wody niż w procesie produkcji papieru z drewna.  

– Wydobywamy każdego roku miliardy ton zasobów naturalnych, których w pewnym momencie, w niezbyt odległej przyszłości, zabraknie. Dlatego musimy zmienić myślenie i zobaczyć w surowcach wtórnych nie odpad, a zasób – przekonuje Global Recycling Foundation.  

Gospodarka Obiegu Zamkniętego 

Gospodarka Obiegu Zamkniętego (GOZ), zwana także gospodarką cyrkularną, to koncepcja racjonalnego wykorzystania zasobów oraz ograniczenia negatywnego oddziaływania na środowisko wytwarzanych produktów, która jest oparta na dzieleniu się, pożyczaniu, ponownym użyciu, naprawie, odnawianiu i recyklingu materiałów i produktów tak długo, jak się tylko da. W takim modelu zużycie surowców oraz wytwarzanie odpadów jest zminimalizowane. 

Gospodarka cyrkularna to wyzwanie, ponieważ wymaga zmiany naszego myślenia na temat zużywania surowców i nowego podejścia do (nie)wyrzucania rzeczy.  

Według danych Eurostatu z 2021 roku, Polska jest krajem niskocyrkularnym – tylko 9,1 proc. polskiej gospodarki opiera się na recyklingu surowców. Wysokocyrkularne są: Holandia (33,8 proc.), Belgia (20,5 proc.), Francja (19,8 proc.) czy Włochy (18,4 proc.). Na drugim biegunie mieszczą się z kolei: Rumunia (1,4 proc.), Finlandia (2 proc.), Irlandia (2 proc.).