Siedzący tryb życia i brak ruchu to najważniejsze powody otyłości, cukrzycy, nadciśnienia, chorób serca, udaru mózgu, niektórych nowotworów. Lekarstwem, które ordynują na tę cywilizacyjną epidemię architekci, lekarze i działacze miejscy, jest Active Design, czyli takie projektowanie budynków, ulic, osiedli i dzielnic, by zaktywizować mieszkańców, zachęcić ich do ruchu.

Żeby się ruszyć chciało i opłacało

Active Design pełnymi garściami czerpie z idei miast 15-minutowych. U jego podstaw leży bowiem takie projektowanie miejskiej przestrzeni, by mieszkańcy mieli wszystko na wyciągnięcie ręki lub w zasięgu krótkiego spaceru, jeździli głównie rowerami, a samochodów używali tylko wtedy, gdy muszą się przemieścić poza miasto albo do innej dzielnicy. Zakupy będą robić na rynku, bazarze, w lokalnych małych sklepikach, dokąd zdrowe produkty dostarczą miejscowi producenci. Do aktywności fizycznej mają zachęcać liczne tereny rekreacji, przystosowane dla osób w różnym wieku i o różnych umiejętnościach. 

Active Design zakłada zapewnienie wystarczającej liczby parkingów dla rowerów czy pryszniców w biurach dla rowerzystów; rozwój miejskiej zieleni – tworzenie miejskich farm dla miejskich ogrodników i rolników oraz zakładanie rozległych parków; dostęp do siłowni, sal fitness czy przestrzeni na zewnątrz z przyrządami do ćwiczeń; utrzymywanie zielonych dziedzińców służących integracji; budowanie przestronnych klatek schodowych, które zachęcają do wchodzenia zamiast jeżdżenia windą. Idea aktywizującego projektowania wielką wagę przywiązuje do szczegółów, takich jak np. dobrze rozmieszczone i efektywne oświetlenie, właściwe zaprojektowanie ciągów pieszych, wygodna mała architektura ogrodowa (ławki czy zadaszenia), czytelne oznaczenie ścieżek i określenie dystansu do przystanków komunikacji publicznej. 

Co ważne, Active Design nie dotyczy tylko nowych budynków czy osiedli – założenia tego nurtu stosunkowo łatwo można dostosować do już istniejącej infrastruktury i zabudowy. 

Active Design w Polsce i na świecie

U nas Active Design rozwija się jeszcze nieśmiało, ale w USA czy w zachodniej Europie ma swoich potężnych ambasadorów. Jednym z aktywnych (nomen omen) promotorów idei aktywizacji poprzez architekturę i projektowanie przestrzeni jest były burmistrz Nowego Jorku, Michael Bloomberg. Powołał on w 2012 roku organizację Center for Active Design przyznającą certyfikaty Fitwel – analogiczne do proekologicznych znaków BREEAM i LEED. Zaświadczają one o tym, że budynek został zaprojektowany w sposób, który zachęca do prowadzenia zdrowego trybu życia. Centrum rokrocznie przyznaje nagrody najlepszym „aktywizującym projektom” w jednej z czterech zdefiniowanych dziedzin: aktywny transport, aktywna rekreacja, aktywne budownictwo i dostęp do zdrowego jedzenia. 

W Polsce dotychczas dwa projekty zostały wyróżnione certyfikatem Fitwel, oba są z Krakowa: biuro Shell Energy w High Five i kompleks biurowców Wadowicka 3. Oceniano m.in. lokalizację, dostępność budynku, wejścia i parter, schody oraz przestrzenie wspólne. 

Jeden z ciekawszych, docenionych przez Center for Active Design, projektów został zrealizowany w galicyjskim miasteczku Pontevedra w północno-zachodniej Hiszpanii. Celem władz miasta było nakłonienie mieszkańców do rezygnacji z samochodów i zachęcenie ich do spacerów oraz jazdy rowerem. Poszerzono więc chodniki, ulepszono oświetlenie, posadzono 400 tys. drzew. Efekt? Ponad 80 proc. uczniów do szkoły chodzi pieszo, o ok. 30 proc. spadł ruch aut w mieście, a o 70 proc. – w centrum, w którym od ponad dekady nie odnotowano żadnego wypadku drogowego.

10 reguł Active Design

Zestaw praktycznych i uniwersalnych zasad, których uwzględnienie w projektowaniu i realizacji budynków, osiedli, ulic i całych wsi czy miast, promuje sport i aktywny tryb życia, opracowała brytyjska organizacja Sport England. 

1. Aktywność dla każdego. Umożliwienie aktywności tym, którzy chcą być aktywni, przy jednoczesnym zachęcaniu do aktywności tych, którzy pozostają nieaktywni.

2. W zasięgu spaceru. Stworzenie warunków do aktywnego przemieszczania się po najbliższej okolicy.

3. Wspólne trasy piesze i rowerowe. Promowanie przemieszczania się po okolicy pieszo lub rowerem poprzez bezpieczne, zintegrowane trasy piesze i rowerowe.

4. Bliskość obiektów użyteczności publicznej. Uświadamianie mieszkańcom wygody korzystania z usług i obiektów w okolicy – pieszo lub rowerem – dzięki ich bliskiemu położeniu w sąsiedztwie.

5. Wielofunkcyjność otwartej przestrzeni. Zapewnienie różnorodności usług i funkcji w otwartej przestrzeni wokół sprzyja aktywności fizycznej i uprawianiu sportu.

6. Wysokiej jakości ulice i przestrzenie. Dobrze zaprojektowane ulice i przestrzenie umożliwiają realizację szerszej oferty działań i aktywności członków społeczności.

7. Odpowiednia infrastruktura. Zapewnienie i ułatwienie dostępu do obiektów i infrastruktury umożliwi wszystkim członkom społeczności uprawianie sportu i aktywność fizyczną. 

8. Aktywizujące budynki. Kreują możliwości korzystania z aktywności wewnątrz i wokół budynków. 

9. Zarządzanie, utrzymanie, monitorowanie. Długoterminowe funkcjonowanie wszystkich urządzeń i usług zapewni wysoki standard zarządzania nimi, ich utrzymania, monitorowania i oceny.

10. Promocja aktywności. Rozwojowi aktywności fizycznej będzie sprzyjało zaangażowanie lokalnych aktywistów, liderów i przywódców.