Liczba ludności na świecie w listopadzie 2022 roku przekroczyła osiem miliardów. Jest nas osiem razy więcej niż w 1800 roku i pięć miliardów więcej niż w roku 1960.  

Dynamiczny przyrost ludzkiej populacji przyczynia się do wyczerpywania naturalnych zasobów Ziemi i powoduje wzrost emisji gazów cieplarnianych, co ma bezpośredni wpływ na globalne ocieplenie. Aby z nim walczyć, musimy na co dzień dokonywać przyjaznych dla klimatu wyborów, które zmniejszają nasz ślad węglowy i ślad wodny. Najlepszym na to sposobem jest zmiana stylu życia i wprowadzenie do codziennej rutyny zasady zero waste, czyli zero odpadów.  

Styl życia, w którym staramy się nie zanieczyszczać środowiska i oszczędzać energię oraz zasoby, sprowadza się w praktyce do kilku zasad, nazywanych często 7R: 1. Refuse – odmawiaj; 2. Reduce – ograniczaj; 3. Reuse – wykorzystaj ponownie; 4. Recycle – segreguj i przetwarzaj; Rot – kompostuj; Repair – naprawiaj; 7. Remember – pamiętaj o tym!

Jak zero waste stosować na co dzień? Możliwości jest wiele… Chodź na zakupy z listą i wielorazowymi siatkami, przykręć ogrzewanie, bierz krótki prysznic, zrezygnuj z wody w plastikowych butelkach, nie marnuj jedzenia. Korzystaj częściej z roweru i komunikacji miejskiej; gdy jeździsz samochodem do pracy, zabieraj znajomych; dzieci do szkoły odwoź na zmianę z sąsiadami. 

Wystarczy jeden ekouczynek dziennie. 31 grudnia 2023 roku będzie ich ponad 360!  

Miasta z (dobrym) klimatem

Miasta pokrywają tylko 3 proc. powierzchni Ziemi, ale wytwarzają 72 proc. światowej emisji gazów cieplarnianych.

– Za trzydzieści lat w miastach będzie żyć dwie trzecie populacji świata. Dlatego to właśnie one odczują najdotkliwiej konsekwencje zmian klimatu – mówi Izabela Rakuć-Kochaniak, prezes zarządu Fundacji Veolia Polska. – Przeciwdziałanie niekorzystnym zmianom klimatycznym wymaga od nas wszystkich natychmiastowego działania, głębokich i długofalowych zmian społecznych i gospodarczych. 

Najnowsze trendy społeczne, które w obliczu wyzwań wynikających ze zmian klimatu pozwalają miastom i ich mieszkańcom funkcjonować w sposób zrównoważony i harmonijny, opisuje raport „Naprawiacze świata” opublikowany przez Fundację Veolia Polska w listopadzie 2022 roku*.

 Trendy te, jak np. zwiększanie retencji wody, zazielenianie miast, sąsiedzkie sprzątanie, kawiarenki naprawcze, podzielnie czy giveboxy, pozwalają miastom funkcjonować w nowy sposób, wspierają ich ekosystemy, przyczyniają się do dobrostanu mieszkańców. 

– Zebraliśmy dziesięć kluczowych trendów, które skupiają się na spowolnieniu zmian klimatycznych w miastach, a jednocześnie zapewniają lepszą adaptację do zmieniających się warunków życia: integrują społeczności lokalne oraz wpływają na zmianę stylu życia wielu z nas – wyjaśnia Izabela Rakuć-Kochaniak. – Ten raport to głos nadziei. Daje ją nam entuzjazm i upór tych wszystkich, którzy dbają o to, by świat przetrwał jako miejsce przyjazne ludziom, zwierzętom i roślinom. 

Trendy w polskich miastach XXI wieku

Dobrze się czyta raport „Naprawiacze świata”. 59 proc. badanych deklaruje, że woli naprawiać zepsuty sprzęt, 38 proc. korzysta z wielorazowych opakowań, 32 proc. unika marnowania jedzenia, 19 proc. żyje w zgodzie z zasadą zero waste, 14 proc. oddaje potrzebującym używaną odzież.

Jakie korzyści z życia zgodnie z zasadami zero waste wymieniają ankietowani? 60,4 proc. ma poczucie, że zostawia świat w lepszym stanie dla przyszłych pokoleń, 52,1 proc. odczuwa satysfakcję osobistą, 46,8 proc. wskazuje na oszczędności finansowe, a 28,6 proc. czuje solidarność z innymi ludźmi. Tylko 9,2 proc. stwierdziło, że „nie ma żadnych”.   

Przedstawiamy wybrane inicjatywy społeczne opisane w raporcie Fundacji Veolia Polska, które pozytywnie wpływają na nasze miasta. Warto się w nie zaangażować!

Sąsiedzkie sprzątanie. Uczestników łączy podobne myślenie o śmieciach dewastujących krajobraz: mimo że to nie oni nabałaganili, nie chcą czekać, aż posprzątają służby miejskie, tylko sami biorą odpowiedzialność za najbliższe otoczenie. Wiele osób się organizuje w Dniu Sprzątania Świata (obchodzonego w trzeci weekend września) albo Dniu Ziemi (21 lub 22 marca) bądź też z okazji Dnia Matki Ziemi (22 kwietnia).

Zazwyczaj inicjatywa zaczyna się od zaproszenia do wspólnego sprzątania na sąsiedzkich grupach na Facebooku. Oprócz korzyści wynikających z pozbierania śmieci, wspólne sprzątanie daje także satysfakcję i stanowi okazję do poznania sąsiadów. Na przykład w Bełchatowie od 2020 roku funkcjonuje coraz liczniejsza grupa Leszy Bełchatów. To ludzie, których połączyła miłość do czystych lasów, i którzy czynnie propagują ideę ich sprzątania oraz wspierają akcje organizowane przez mieszkańców. 

Dzielenie się i niemarnowanie. Od kilku lat w miastach pojawiają się publiczne szafy, czyli giveboxy, free shopy (tzw. dzielnie i podzielnie) oraz sklepy socjalne. To inicjatywy niekomercyjne, przyświeca im idea ograniczenia konsumpcji i ochrony środowiska naturalnego. 

Na miejskiej mapie ważnymi punktami są też jadłodzielnie, czyli miejsca, w których można zostawić jedzenie. Wyrzucanie żywności jest w Polsce ogromnym problemem, rocznie marnujemy jej około 5 milionów ton, 60 proc. w naszych domach!

Liczy się każda kropla. Znajdujemy się na jednym z ostatnich miejsc w Europie pod względem zasobów wodnych. Na jednego mieszkańca Polski przypada trzy razy mniej wody niż w innych krajach. 

Nasze miasta są zabetonowane, co zakłóca naturalny obieg wody, np. w czasie ulewy woda spływa gwałtownie kanalizacją do rzeki – ucieka z miasta, zamiast mu służyć. By skutecznie przechwytywać wodę opadową i tę z roztopów, musimy zamienić miasto w gąbkę, która pochłania nadmiar wody i oddaje ją, gdy jest potrzebna. 

Są także sposoby mniej kosztowne i doraźne, które każdy z nas może zastosować: poprawić szczelność spłuczek czy kranów; zaopatrzyć spłuczki w dwufunkcyjny guzik regulujący ilość zużywanej wody; korzystać z prysznica zamiast wanny; zrezygnować z koszenia trawnika; ograniczać podlewanie ogrodu i wykorzystywać do tego deszczówkę; założyć ogród deszczowy; urządzić oczko wodne, staw, nieckę retencyjną lub/i studzienkę chłonną; zazielenić dachy i ściany; kupować artykuły o niskim śladzie wodnym.  

Zielona rewolucja. Zieleń w miastach, szczególnie drzewa, pełni niezwykle istotną funkcję i przynosi nam bardzo konkretne i wymierne korzyści, takie jak np. osłabienie efektu miejskiej wyspy ciepła. Miasta zrywają kostkę brukową, likwidują beton, rezygnują z koszenia trawy i zakładają kwietne łąki, aby zazielenić każdy skrawek miejskiej przestrzeni. 

Spragnieni kontaktu z naturą mieszkańcy uprawiają tzw. partyzantkę miejską, zakładając wspólnie, w grupie, tzw. ogrody społeczne. Powstają one zazwyczaj na miejskich gruntach, np. nieużytkach, obszarach zdegradowanych czy zaniedbanych. Pozwólmy także dzikiej przyrodzie wrócić do miasta.  

Pieszo lub rowerem przez miasto. Władze miejskie coraz częściej ograniczają ruch samochodowy i zachęcają do ruchu pieszego. 

Miasta żyją dzięki pieszym – to piesi zauważają zieleń, ławeczki, ptaki, innych ludzi, ale także małe sklepy i kawiarnie na rogu. Mniej samochodów oznacza też mniej dymu, smogu, hałasu i korków. 

Dostępność miasta dla pieszych łączy się z koncepcją miasta piętnastominutowego, która zakłada, że aby miasta były przyjazne wszystkim mieszkańcom, powinny zapewnić dostępność najważniejszych usług w kwadrans drogi pieszo lub rowerem. 

Ciepłownicy apelują: nie marnujmy ciepła i energii
Do racjonalnego wykorzystania zasobów i oszczędzania energii zachęca z kolei Izba Gospodarcza Ciepłownictwo Polskie (IGCP) i dostawcy ciepła systemowego w akcji 20stopni.pl. Z badań ekspertów z Politechniki Warszawskiej wynika, że dzięki zredukowaniu w naszych mieszkaniach temperatury o jeden stopień, zaoszczędzilibyśmy rocznie 450 tys. ton węgla, o 1 mln ton obniżylibyśmy emisję dwutlenku węgla i zmniejszylibyśmy też rachunki za ciepło. 

Od ponad dekady dostawcy ciepła systemowego i IGCP prowadzą program edukacyjny „Lekcje Ciepła” dla dzieci z klas I–III oraz IV–V szkoły podstawowej, dostępny również na bezpłatnej platformie e-learningowej www.lekcjeciepla.pl. 

Uczniowie dowiadują się, jak dbać o planetę, co to jest smog, jak ograniczyć zużycie energii i racjonalnie korzystać z ciepła w mieszkaniu. Skuteczność lekcji o cieple organizatorzy zbadali za pomocą testu. Średni przyrost wiedzy po zakończeniu kursu – mierzony wzrostem liczby poprawnych odpowiedzi – wyniósł 182,3 proc.! 

* Raport „Naprawiacze świata” został przygotowany na podstawie badań świadomości i ekologicznych postaw Polaków przeprowadzonych na zlecenie Fundacji Veolia Polska przez instytut badawczy SW Research w lipcu 2022 roku. Punktem wyjścia do badań była chęć analizy ruchu kawiarenek naprawczych, które Fundacja Veolia Polska wspiera od 2019 roku w ramach programu „NaprawiaMY z Veolią”.