Jest dumą i wizytówką Sosnowca. Usytuowane na terenie parku miejskiego przy głównej alejce prowadzącej w kierunku rzeki Brynicy, CEE Egzotarium zachwyca bryłą. To ogromny, liczący 5 tys. m kw., obiekt. W najwyższym punkcie ma około 24 m (czyli mniej więcej tyle, ile ośmiopiętrowy blok). Ale prawdziwa magia dzieje się w środku, bo dzięki ścieżce sensorycznej w jednym miejscu możemy – za pomocą wszystkich zmysłów: wzroku, słuchu, węchu, dotyku i smaku – doświadczyć bogactwa i różnorodności fauny i flory całego ziemskiego globu. We wnętrzu budynku odtworzono krajobrazy panujące w rodzimych biotopach, czyli środowiskach, w których żyją rośliny, zwierzęta i mikroorganizmy. 

– Centrum Edukacji Ekologicznej Egzotarium robi naprawdę duże wrażenie. Już teraz jestem z niego dumny. Myślę, że sosnowiczanie też będą – podkreślał prezydent Sosnowca, Arkadiusz Chęciński.

Jak to z egzotarium było

Historia sosnowieckiego egzotarium sięga lat 30. XX wieku. Wtedy to na terenie Starego Sosnowca powstał park o powierzchni 4,8 ha. Jego założenia opracowano zgodnie z obowiązującymi wówczas trendami modernistycznymi. 

Po wojnie park podzielono: część przeznaczono na ogród dendrologiczny i obsadzono różnymi gatunkami drzew i krzewów; na terenie zaś przylegającym do ulicy Piłsudskiego umieszczono palmiarnię i akwarium. I to one zostały określone jako egzotarium. Otwarto je w 1956 roku. W 1961 roku pojawiły się rzeźby – w prawej części parku fontanna przedstawiająca troje dzieci, a w egzotarium klęcząca dziewczynka. 

Przez wiele lat obiekt nie był modernizowany. Dopiero parę lat temu rozpoczęła się przebudowa pobliskiego parku, w 2019 roku ogłoszono przetarg na budowę egzotarium, a w lipcu 2020 roku władze miasta podpisały umowę na wykonanie nowego obiektu. Jego budowa jest częścią projektu tzw. Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych – części Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014–2020. Z tego źródła CEE Egzotarium otrzymało ok. 15 mln zł dofinansowania. Łączny koszt inwestycji to, według miasta, blisko 70 mln zł. Za projekt budynku odpowiadają R’House, Malinowski Design Urban & Landscape oraz ARC2 Fabryka Projektowa.

Spacer po egzotarium

Nowo otwarte egzotarium ma być centrum wiedzy, edukacji w zakresie ekologii, bioróżnorodności i ochrony ginących gatunków. Już w holu zwiedzający mogą podziwiać ogród wertykalny – ogromną zieloną ścianę ze szklanym formikarium, czyli specjalnym terrarium, w którym żyją (i pracują!) egzotyczne mrówki grzybiarki parasolowe oraz nasze rodzime hurtnice pospolite. 

Jak podkreślają projektanci budynku, kupując bilet wstępu, wyruszamy w podróż dookoła świata. Bez trudu rozpoznamy nadwodny krajobraz przepływającej przez Sosnowiec Przemszy czy rodzime siedliska leśnego grądu; będziemy mogli podziwiać limonki, cytryny i oliwki dojrzewające na drzewach oraz roślinożerne żółwie greckie z krajów basenu Morza Śródziemnego; przeniesiemy się też na gorące tereny pustynne, gdzie rośliny walczą o przetrwanie, magazynując wodę w liściach, a zwierzęta, takie jak agama brodata, wygrzewają się na słońcu; w lasach deszczowych Amazonii, czyli w biotopie tropikalnym, posłuchamy odgłosów ptaków, np. ary żółtoskrzydłej czy czubacza zmiennego. 

Ścieżka edukacyjna zaczyna się na poziomie -1, gdzie umieszczono olbrzymie akwaria z rodzimymi gatunkami ryb oraz rybami z całego świata, takimi jak np. duch amazoński, płaszczka słodkowodna, pielęgnica szmaragdowa, arowana srebrna czy arapaima, będąca największą słodkowodną rybą na świecie, oraz terraria i aquaterraria, w których mieszkają gady i owady, m.in. waran kolczastoogonowy, wąż chiński i pająk topik, anakonda zielona (odpowiednik naszego zaskrońca), ptaszniki i drzewołazy dendrobates – jadowite żaby, które o poziomie jadowitości ostrzegają poprzez zabarwienie skóry. 

Na parterze znajdziemy palmiarnię ze strefami: klimatu śródziemnomorskiego, pustynną i tropikalną. Na tym poziomie głównymi eksponatami są rośliny, ale wśród nich można wypatrzyć m.in. legwana zielonego, żółwia żabuti, bazyliszka płatkogłowego, boa dusiciela, pytona rombowego, pytona siatkowanego, boa tęczowego brazylijskiego, anolisa kubańskiego, kajmana okularowego, badylarkę pospolitą, papugę żako czy tukana wielkiego. Wzdłuż szklanej elewacji palmiarni powstał długi zbiornik wodny ze zbiorowiskiem rodzimego szuwaru mozgi trzcinowatej, w którym zamieszkują m.in. żółwie błotne.

Na piętrze znajdują się dwie sale lekcyjne, wyposażone w komputery, mikroskopy i systemy multimedialne, przestrzeń wystawiennicza, minikino i kawiarnia. Budynek jest przyjazny dla osób z niepełnosprawnościami, został zaprojektowany bez barier architektonicznych.

Klimat z komputera, a ciepło z sieci

Klimatem w biotopach steruje zarządzany komputerowo system, w którego skład wchodzą takie urządzenia, jak: centrala grzewczo-chłodząca z układem wentylacji, instalacja zamgławiająca, oświetlenie asymilacyjne, system nawadniania i nawożenia roślin, kurtyny cieniujące, mechanizm otwierania bocznych okien. Dzięki systemowi sterowania klimatem w okresach letnich i zimowych w egzotarium będą panowały optymalne – dla roślin, zwierząt i odwiedzających – temperatura, wilgotność i nasłonecznienie. Budynek jest dobrze izolowany i odpowiednio doświetlony, np. w ciemne i pochmurne dni system zapewni roślinom i zwierzętom sztuczne światło. 

Ciepło technologiczne oraz ogrzewanie egzotarium pozyskuje z sieci miejskiej, jedynie strefa tropikalna jest wyposażona w centralę wentylacyjną z zamkniętym obiegiem. Na zadaszeniu wiat parkingowych zostały zainstalowane panele fotowoltaiczne. W obiekcie zastosowano system retencji wody deszczowej, wyposażony w systemy: podtrzymywania, filtracji oraz kontroli i odzysku wody z akwariów i zbiorników.

Wizyta w egzotarium

Sosnowieckie egzotarium znajduje się przy ulicy Józefa Piłsudskiego 116. W sezonie zimowym jest czynne od godziny 9.00 do 19.00 (kasa do godz. 18.00), od wtorku do niedzieli, z wyjątkiem wybranych świąt. 

Bilety można kupić w kasie albo online. Bilety normalne kosztują 39 zł, ulgowe 29 zł (online są tańsze o 2 zł). Zniżki przewidziano m.in. dla posiadaczy Sosnowieckiej Karty Miejskiej (normalny 27 zł/25 zł, a ulgowy 19 zł/17 zł), rodzin (dla rodziców z maksymalnie dwójką dzieci – 97 zł/95 zł; dla posiadaczy SKM 65 zł/63 zł) oraz dla grup. Dzieci do lat trzech oraz seniorzy, którzy ukończyli 75 lat, wchodzą do egzotarium za darmo.