Z danych Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków (CEEB) wynika, że w polskich domach jednorodzinnych na wymianę czeka nadal prawie trzy miliony „kopciuchów”, które nie spełniają żadnych norm ekologicznych.

Termomodernizację domów i wymianę źródeł ogrzewania, w tym także podłączenie się do sieci ciepłowniczej, wspierają rządowe programy, takie jak „Czyste Powietrze”, „Stop Smog” czy nowe „Ciepłe Mieszkanie”. Miasta z kolei wspierają likwidację „kopciuchów” w budynkach wielorodzinnych poprzez podłączenia do miejskiej sieci ciepłowniczej. Takie inwestycje są prowadzone np. przez Veolię Energię Warszawa i urząd miasta w stolicy.

Więcej ciepła systemowego w kamienicach i blokach

Od ponad dekady Warszawa realizuje program: „Ciepło sieciowe w budynkach komunalnych”, dzięki któremu do ciepła systemowego podłączono prawie 6 tys. mieszkań. 

Najwięcej przyłączeń jest wykonywanych na Pradze-Północ oraz Pradze-Południe – to część programu rewitalizacji tej części Warszawy. Zmiany są olbrzymie – w 2008 roku zaledwie 2 proc. budynków należących do miasta w dzielnicy Praga-Północ miało dostęp do ciepła systemowego i ciepłej wody z sieci ciepłowniczej, do końca br. będzie to już ponad 60 proc. lokali. 

Kopciuchy nadal ogrzewają domy jednorodzinne

Pod koniec listopada br. – według danych Polskiego Alarmu Smogowego – w stolicy do wymiany pozostało jeszcze ponad 4 tys. „kopciuchów”, głównie w domach jednorodzinnych. Do końca roku na wymianę pieca lub np. podłączenie do ciepła systemowego właściciele domów – m.in. osoby fizyczne, wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe, przedsiębiorcy czy stowarzyszenia – mogą dostać dotację z warszawskiego urzędu, sięgającą nawet kilkunastu tysięcy złotych. Wystarczy do końca grudnia br. złożyć wniosek, umowę można podpisać w przyszłym roku. 

Wymiana źródła ogrzewania może zostać dofinansowana również z programów, w których bierze udział miasto, np. „Stop Smog” i „Czyste Powietrze” (szczegóły poniżej). Poza likwidacją „kopciucha” pozwalają one na pokrycie z dotacji kosztów termomodernizacji budynków. 

Dofinansowanie do wymiany kopciuchów

„Czyste Powietrze” to rządowy program dla (współ)właścicieli jednorodzinnych budynków mieszkalnych lub wydzielonych w budynkach jednorodzinnych lokali mieszkalnych z wyodrębnioną księgą wieczystą. 

Wysokość dofinansowania zależy od dochodu beneficjenta. Od 1 stycznia 2023 roku zwiększono wartość progów dochodowych: w części 1. programu – do 135 tys. zł rocznie; w części 2. programu – do 1 894 zł na osobę w gospodarstwie wieloosobowym oraz 2 651 zł w gospodarstwie jednoosobowym; w części 3. programu – do 1 090 zł na osobę w gospodarstwie wieloosobowym oraz 1 526 zł w gospodarstwie jednoosobowym. 

Dofinansowanie można przeznaczyć na wymianę starych i nieefektywnych źródeł ciepła na paliwo stałe na nowoczesne źródła ciepła spełniające najwyższe normy oraz przeprowadzenie niezbędnych prac termomodernizacyjnych w budynku, a także na podłączenie domu do miejskiej sieci ciepłowniczej.

Najwyższe poziomy dofinansowania, uwzględniające kompleksową termomodernizację wraz z mikroinstalacją fotowoltaiczną w poszczególnych częściach programu, kształtują się do poziomu 66 tys. zł, 99 tys. zł i 135 tys. zł bezzwrotnej dotacji. 

Właściciele i współwłaściciele domów jednorodzinnych, rozliczając PIT za 2022 rok, mogą także skorzystać z ulgi termomodernizacyjnej. Co ważne, ulgę można łączyć z dotacją z programu „Czyste Powietrze”. Polega na odliczeniu od podstawy obliczenia podatku wydatków na termomodernizację domu – do 53 tys. zł. 

Wśród inwestycji, które można rozliczyć, są m.in. wymienione:
*ulepszenia, w wyniku których następuje zmniejszenie zapotrzebowania na energię dostarczaną na potrzeby ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej oraz ogrzewania do budynków mieszkalnych;
*przedsięwzięcia, dzięki którym następuje zmniejszenie strat energii pierwotnej w lokalnych sieciach ciepłowniczych oraz zasilających je lokalnych źródłach ciepła;
*wykonanie przyłącza technicznego do scentralizowanego źródła ciepła, w związku z likwidacją lokalnego źródła ciepła, w wyniku czego następuje zmniejszenie kosztów pozyskania ciepła dostarczanego do budynków mieszkalnych. 

„Stop Smog” to kolejny program rządowy. Jest skierowany do osób najmniej zarabiających i mieszkających w gminach położonych na obszarze, gdzie obowiązuje tzw. uchwała antysmogowa (por. mapka). Mogą z niego skorzystać (współ)właściciele domów jednorodzinnych, wymieniając lub likwidując wysokoemisyjne źródła ciepła na niskoemisyjne, przeprowadzając termomodernizację budynków czy podłączając je do sieci ciepłowniczej lub gazowej. 

Dotacja wynosi do 70 proc. kosztów inwestycji, pozostałe 30 proc. finansuje gmina. Średni koszt realizacji przedsięwzięcia nie może przekroczyć 53 tys. zł. 

Uruchomiony w lipcu 2022 roku program rządowy „Ciepłe Mieszkanie” jest skierowany do gmin, które będą na swoim terenie ogłaszać nabór dla osób fizycznych z prawem własności do lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym. W przypadku najbardziej zanieczyszczonych gmin i dla najwyższego poziomu dofinansowania, bonifikata na zastąpienie „kopciuchów” m.in. ciepłem systemowym i poprawę efektywności energetycznej domów wynosi 39,9 tys. zł.

Ciepło systemowe – szansa na czyste powietrze

Główną przyczyną zanieczyszczenia powietrza w Polsce jest niska emisja z nieocieplonych budynków. Instytut Certyfikacji Emisji  Budynków (ICEB) szacuje, że w okresie zimowym około 97 proc. Polaków jest narażonych na duże i bardzo duże stężenia szkodliwych substancji w powietrzu. 

Ciepło systemowe odgrywa istotną rolę w redukcji emisji dwutlenku węgla i walce ze smogiem, bo w znikomym stopniu odpowiada za niską emisję, a co więcej sektor – jak podaje Izba Gospodarcza Ciepłownictwo Polskie – w ciągu ostatnich kilkunastu lat znacznie ograniczył tzw. emisję wysoką: dwutlenku węgla o 20 proc., dwutlenku siarki o 300 proc., tlenku azotu o 20 proc.  

Z danych ICEB wynika, że zastępując piece węglowe ciepłem systemowym, można ograniczyć emisję pyłów zawieszonych 65-krotnie, a benzo(a)pirenu 150-krotnie!