Szybka moda, tzw. fast fashion, charakteryzująca się masową produkcją tanich i nietrwałych ubrań, prowadzi do generowania ogromnych ilości odpadów – w ciągu roku przeciętna Europejka lub Europejczyk kupują 26 kg ubrań, a jednocześnie 85 proc. tekstyliów trafia na wysypiska! 

Przemysł modowy, będący jednym z największych konsumentów wody na świecie, odpowiada za około 20 proc. globalnego zanieczyszczenia wód, głównie z powodu procesów barwienia i wykańczania tkanin. Do mórz i oceanów trafia co roku pół miliona ton mikrowłókien uwalnianych w trakcie prania syntetycznej odzieży. Ponadto, produkcja tekstyliów odpowiada za 10 proc. globalnych emisji dwutlenku węgla.

Dlaczego ograniczanie się jest tak ważne?

W obliczu postępujących zmian klimatycznych, zanieczyszczenia wód i nadmiernego zużycia zasobów naturalnych, coraz więcej osób poszukuje sposobów na zmniejszenie swojego wpływu na środowisko. Lato to dobry moment, aby zrobić porządki w szafie i wykonać pierwszy krok w stronę bardziej zrównoważonej garderoby, wybierając odzież łączącą estetykę ze społeczną odpowiedzialnością. 

Slow fashion jest dziś nie tylko trendem, ale koniecznością i zdrowym wyborem. W ostatnich miesiącach pojawiły się poważne zastrzeżenia dotyczące bezpieczeństwa produktów tekstylnych oferowanych przez globalne platformy e-commerce, takie jak Shein i Temu. Analizy laboratoryjne ubrań z tych serwisów wykazały m.in. skrajnie wysokie stężenia szkodliwych ftalanów oraz znaczne przekroczenia limitów zawartości metali ciężkich. 

Zamiast kupować nowe ubrania na każdą okazję, warto skorzystać z tego, co już mamy w szafie, w duchu less waste. Ciekawe stylizacje można także wypatrzyć w sklepach vintage i second-hand – kupując odzież używaną, dajemy jej drugie życie i zmniejszamy zapotrzebowanie na nową produkcję. 

Wybierając nowe ubrania, warto postawić na wysoką jakość i klasyczny design, który posłuży nam przez wiele lat. Tkaniny takie jak organiczna bawełna, len czy konopie są bardziej przyjazne dla środowiska niż syntetyczne odpowiedniki. Ubrania wykonane z trwałych materiałów są bardziej odporne na zużycie i dłużej zachowują dobry wygląd.

Nowe zasady segregacji i miejsca zbiórki

Od 1 stycznia br. ubrania, obuwie i inne wyroby tekstylne przestały być traktowane jako odpady zmieszane, stając się odrębną frakcją, którą należy odpowiednio segregować. To szansa na realną zmianę i kluczowy krok w kierunku bardziej zrównoważonej gospodarki cyrkularnej, zwanej także gospodarką obiegu zamkniętego (GOZ). Poprzez świadome działania – zarówno na poziomie indywidualnym, jak i systemowym – możemy zmniejszyć negatywny wpływ przemysłu modowego na naszą planetę, a tekstylia, zamiast trafiać na wysypiska, zyskają drugie życie. 

Zgodnie z nowymi wytycznymi od początku tego roku tekstylia – w tym ubrania, stare ręczniki, firany, pościel, obrusy, a nawet zużyte ścierki (z wyjątkiem tych zanieczyszczonych substancjami chemicznymi) – powinny trafiać do Punktów Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK-ów). Każda gmina ma obowiązek zapewnić przynajmniej jeden taki punkt na swoim terenie. To właśnie w PSZOK-ach tekstylia, którym można dać drugie życie, powinny być oddawane.

Warto zaznaczyć, że Ministerstwo Klimatu i Środowiska, reagując na obawy wynikające z trudności w dotarciu do PSZOK-ów, złagodziło wytyczne dotyczące ścierek do sprzątania. Zanieczyszczone, zużyte ścierki, które nie nadają się do recyklingu, mogą trafić do odpadów zmieszanych, a potem zostać wykorzystane na cele energetyczne (np. w ciepłowniach).

Alternatywne miejsca zbiórki i drugie życie tekstyliów

PSZOK-i są podstawowym miejscem zbiórki zużytych tekstyliów, gminy mogą jednak oferować dodatkowe rozwiązania, takie jak:

• Specjalne pojemniki w przestrzeni publicznej: W wielu miastach można znaleźć kontenery przeznaczone na odzież i tekstylia, często zarządzane przez organizacje charytatywne (np. PCK). Pamiętajmy, by do nich wrzucać rzeczy w dobrym stanie, nadające się do ponownego użycia.
• Zbiórki mobilne „door-to-door”: Niektóre gminy wyznaczają dni, w których mieszkańcy mogą wystawić worki z tekstyliami przed domami.
• Współpraca z organizacjami charytatywnymi: Oddawanie niezniszczonej odzieży i tekstyliów potrzebującym to sposób na ich ponowne wykorzystanie i wspieranie lokalnej społeczności. Informacje o takich zbiórkach można znaleźć na stronie urzędu miasta czy gminy, np.  w Warszawie pod adresem https://eko.um.warszawa.pl/ubrania, albo na samorządowym profilu na Facebooku.

Nowe przepisy nie narzucają obowiązku posiadania dodatkowych pojemników na tekstylia w domach, ale zachęcają do zbierania ubrań oddzielnie i oddawania w wyznaczonych punktach. Kolor pojemników na tekstylia nie jest odgórnie określony, ale musi być inny niż kolory przypisane do pozostałych frakcji odpadów.

Miasta szyją na miarę – inicjatywy lokalne

Wiele miast i organizacji aktywnie promuje ideę drugiego życia tekstyliów. To nie tylko segregacja, ale także innowacyjne podejście do konsumpcji i wspieranie lokalnych inicjatyw.

W Warszawie funkcjonują kursy kroju i szycia finansowane z budżetu obywatelskiego. Dodatkowo dla wolontariuszy organizowane są warsztaty szycia woreczków wielorazowych, które trafiają do sprzedawców na lokalnych bazarach. W Poznaniu z powodzeniem działa „Textile Upcycling Lab”, czyli pracownia, gdzie można przerobić stare ubrania na nowe dodatki lub elementy dekoracyjne. Gdańsk zorganizował „Tydzień Drugiej Szansy” – serię spotkań i wymian ubrań połączonych z wykładami na temat fast fashion i wpływu przemysłu odzieżowego na klimat. Tarnów kolejny już rok prowadzi akcję „Worki Sztuki” z finałem 5 czerwca, w Światowym Dniu Ochrony Środowiska, szyjąc wspólnie z ochotnikami ekoworeczki na zakupy ze starych firanek. 

Coraz więcej miast i organizacji pozarządowych tworzy miejsca, gdzie mieszkańcy mogą się wymieniać używaną odzieżą, butami i dodatkami. To nie tylko sposób na zmniejszenie ilości odpadów, ale także na wzmocnienie lokalnych więzi społecznych i promowanie idei „slow fashion”. 

Samorządy nawiązują współpracę z firmami specjalizującymi się w innowacyjnych formach recyklingu tekstyliów. Dzięki temu zużyte ubrania mogą zostać przetworzone na nowe tkaniny, materiały izolacyjne, a nawet legowiska dla zwierząt.

Zamiast wyrzucać – napraw, przerób, oddaj

Zanim ubranie trafi do PSZOK-a lub kontenera organizacji charytatywnej, warto zastanowić się, czy nie można dać mu drugiego życia. Przeróbki krawieckie, farbowanie i naszywki mogą całkowicie odmienić T-shirt czy sukienkę. Stare jeansy mogą stać się szortami, z koszulki można zrobić torbę na zakupy, ze zniszczonej pościeli ściereczki do sprzątania, a z mniejszych kawałków tkanin – stworzyć unikatowe patchworkowe koce, poduszki czy dekoracje. Kursy szycia i poradniki online oferują mnóstwo inspiracji.

Sklepy vintage, aplikacje typu Vinted czy grupy sąsiedzkie na Facebooku to kolejne sposoby na „wydłużenie życia” ubrań. W wielu miastach pojawiają się też punkty wymiany ubrań lub tzw. giveboxy – szafy, do których można oddać niepotrzebne rzeczy. Zamiast kupować nowe ubrania z sieciówek, warto postawić na produkty od lokalnych projektantów, którzy często wykorzystują materiały z recyklingu lub tworzą ubrania trwałe i ponadczasowe.

Ciepłownictwo w modelu gospodarki cyrkulacyjnej

Odpady, które nie nadają się do recyklingu, trafiają do spalarni, gdzie mogą być wykorzystane do produkcji energii cieplnej i elektrycznej. Kontrolowane spalanie w nowoczesnych instalacjach termicznego przekształcania odpadów (ITPO) jest bezpieczne dla środowiska i efektywne energetycznie. W ten sposób zmniejszamy ilość odpadów na wysypiskach, jednocześnie pozyskując energię. 

Wykorzystując odpady i paliwa alternatywne jako cenne źródło energii, branża ciepłownicza może się stać jednym z najbardziej innowacyjnych obszarów zastosowania GOZ w Polsce. Dzięki nowoczesnym technologiom ciepłownie mogą odzyskiwać z odpadów komunalnych i przemysłowych ciepło w ITPO, zmniejszając zużycie paliw kopalnych i ograniczając emisję dwutlenku węgla. To rozwiązanie przynosi korzyści zarówno środowisku, jak i mieszkańcom, obniżając koszty produkcji ciepła.