Węglem nie tylko w piecach, ale także w kominkach nie można palić od 2019 roku w Krakowie. Do podobnej decyzji przymierza się Mazowsze, przepisy zostaną zaostrzone również we Wrocławiu, ogrzewania węglem domów jednorodzinnych planuje zakazać Śląsk.

Być może jeszcze przed końcem dekady taki zakaz będzie obowiązywał we wszystkich miastach. W ramach Krajowego Programu Ochrony Powietrza rząd zlecił bowiem analizę prawną możliwości wprowadzenia ogólnopolskiego zakazu palenia węglem. Analiza ma zostać przeprowadzona do 2025 roku. 

Rezygnację z węgla jako źródła ogrzewania w ciepłownictwie indywidualnym: do 2030 roku na terenach miejskich, a do 2040 roku na terenach wiejskich zakłada także Polityka Energetyczna Polski do 2040 roku (PEP 2040). 

Najgorsze powietrze w Europie

Mimo obowiązującej w 13 województwach uchwały antysmogowej, która zakazuje użytkowania kotłów, pieców i kominków emitujących najwięcej zanieczyszczeń, nadal dymi u nas prawie 3 mln „kopciuchów”. Niska emisja to główny powód zanieczyszczenia powietrza w Polsce, które od lat jest najgorsze na kontynencie: z 55 miast UE z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem 33 znajdują się w naszym kraju! Potwierdza to niestety najnowszy raport UN Global Compact Network Poland „Jakość powietrza w Polsce – stan obecny i propozycje działań naprawczych”, przygotowany dla Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR), który ukazał się w lutym br.

Jakie płyną z niego wnioski? Jakość powietrza w Polsce nadal jest daleko w tyle za wytycznymi WHO, choć w ciągu ostatniej dekady nieco się poprawiła. Zmalało stężenie substancji takich, jak: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla, benzen, ozon, pyły zawieszone PM10 i PM2,5, a także metali ciężkich: ołów, arsen, kadm  i nikiel. 

W 2020 roku najczystszym powietrzem oddychali mieszkańcy północnych województw: zachodniopomorskiego, pomorskiego i warmińsko-mazurskiego. Przekroczenia dopuszczalnych poziomów benzo(a)pirenu oraz pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 wystąpiły w województwach południowych: małopolskie, śląskie, podkarpackie, opolskie, dolnośląskie oraz centralnych: mazowieckie, łódzkie, kujawsko-pomorskie, wielkopolskie. Wysokie stężenie dwutlenku azotu odnotowano w aglomeracjach krakowskiej i górnośląskiej, a arsenu – w rejonie dolnośląskim.

Ochrona powietrza 2.0

Krajowy Program Ochrony Powietrza (KPOP)został wprowadzony przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) w październiku 2015 roku. Miał ułatwić walkę o czyste powietrze w Polsce – poprzez osiągnięcie poziomów pyłu zawieszonego i innych szkodliwych substancji wskazywanych przez WHO.  

Co czwarte gospodarstwo domowe w miastach (24,7 proc.) wykorzystuje węgiel kamienny do ogrzewania.

W dotychczasowym dokumencie rozpisano kluczowe działania do 2020 roku, z perspektywą do roku 2030. W zeszłym roku MKiŚ zamówiło aktualizację Krajowego Programu Ochrony Powietrza. Najważniejszą z wymienionych w projekcie inicjatyw jest rezygnacja ze spalania węgla kamiennego – w skali ogólnopolskiej do końca następnej dekady. Zostaną także ustalone wymogi dla paliw biomasowych (drewna i peletu) oraz wprowadzone nowe obowiązki dla samorządów w zakresie ochrony powietrza. 

Odchodzenie od węgla mają ułatwić nie tylko nakazy (jak ustawa antysmogowa), ale także zachęty w postaci ulgi termomodernizacyjnej czy programów „Czyste Powietrze” i nowego „Ciepłe Mieszkanie”. 

Koniec importu z Rosji?

Jest jeszcze jeden aspekt planowanej aktualizacji KPOP – zakaz palenia węglem w gospodarstwach domowych uniezależniłby Polskę od importu tego surowca z Rosji. Importowany węgiel trafia bowiem przede wszystkim do odbiorców indywidualnych (ok. 60 proc. surowca). 

To dodatkowy, dziś szczególnie ważny, argument za jak najszybszym wprowadzeniem tego zakazu.