Energia geotermalna to energia cieplna pochodząca z wnętrza Ziemi, gdzie powstaje na skutek rozpadu pierwiastków promieniotwórczych. Gromadzi się w skałach i w wodzie. Ciepło albo się kumuluje pod powierzchnią, albo się wydobywa na zewnątrz – wtedy to zjawisko podziwiamy w postaci gejzerów. 

Energia geotermalna jest obiecującą alternatywą dla paliw kopalnych – zmniejsza zależność od niestabilnych rynków węgla, gazu i ropy, a także cen tych surowców oraz kosztów zakupu praw do emisji dwutlenku węgla. Wody geotermalne są efektywnym źródłem energii, w odróżnieniu od innych OZE, zawsze dostępnym, niezależnym od pogody i pory roku.

Wykorzystanie wód termalnych w Polsce w celach ciepłowniczych, mimo znacznego potencjału, który według szacunków Ministerstwa Klimatu i Środowiska obejmuje nawet 60–80 proc. powierzchni kraju, jest jeszcze mało powszechne.

Jak podała Najwyższa Izba Kontroli w raporcie z 2022 roku dotyczącym wykorzystania energii wód termalnych dla celów ciepłowniczych, udział energii geotermalnej w pozyskaniu OZE w Polsce w 2019 roku był najniższy wśród podstawowych nośników tej energii – wynosił 0,26 proc. (w UE było to 2,9 proc.).  

Rząd ma plan na polską geotermię

Ministerstwo Klimatu i Środowiska opracowało „Wieloletni Program Rozwoju Wykorzystania Zasobów Geotermalnych w Polsce”. To swoista mapa drogowa rozwijania geotermii do 2040 roku, z perspektywą do 2050 roku. Zostały uruchomione programy – „Polska Geotermia Plus” (budżet 600 mln zł) oraz „Udostępnianie wód termalnych w Polsce” (budżet 480 mln zł) – wspierające zbadanie i ocenę zasobów wód termalnych, które mogą się stać lokalnymi zasobami dla produkcji energii cieplnej w ciepłownictwie systemowym.

– Geotermia jest dla systemu ciepłowniczego źródłem suwerenności, a w wielu miejscach podstawą skoku rozwojowego – stwierdza minister klimatu i środowiska, Anna Moskwa. – Siedem pierwszych miejsc w Polsce wykorzystujących geotermię jest przykładem dla wszystkich, że się da.

Jednostki geotermalne nie tylko pozwalają na uniezależnienie cen ciepła od cen surowców energetycznych, ale także – jako źródła stabilne i odnawialne – mogą decydować o uznaniu systemu ciepłowniczego za efektywny energetycznie. 

– Rozwój energii geotermalnej jest bardzo ważnym obszarem w transformacji energetycznej i ciepłowniczej. To kierunek, który zapewnia lokalne bezpieczeństwo energetyczne. Geotermia to stałe źródło ciepła, które powinniśmy nauczyć się wykorzystywać – podkreśla wiceminister klimatu i środowiska, Piotr Dziadzio. 

W poszukiwaniu wód termalnych    

Dotychczas Narodowy Fundusz Ochrony i Środowiska (NFOŚiGW) sfinansował odwierty geotermalne w 15 miejscach w całej Polsce: Otwocku, Żyrardowie, Wołominie i Piastowie (województwo mazowieckie), Gnieźnie i gminie Wągrowiec (województwo wielkopolskie), Inowrocławiu i Gąsawie (województwo kujawsko-pomorskie), Łowiczu (województwo łódzkie), Jasienicy (województwo śląskie), Smykowie (województwo świętokrzyskie), Dębnie (województwo zachodniopomorskie), Oławie, Trzebnicy i Głuszycy (województwo dolnośląskie).

Została także opracowana dokumentacja hydrogeologiczna dla tych lokalizacji. Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy (PIG – PIB) wydał opinie, w których są zawarte m.in. informacje o przewidywanej szacunkowej głębokości otworu, wydajności, temperaturze i mineralizacji wód termalnych, a także ocena potencjału geotermalnego, w szczególności dla wykorzystania źródła w ciepłownictwie.W kwietniu br. rozpoczęła się inwestycja poszukiwania wód termalnych w Szaflarach na Podhalu. Prace potrwają do listopada 2025 roku. Siedmiokilometrowy odwiert będzie najgłębszym działaniem poszukiwawczym wód geotermalnych na świecie. Temperatura wód termalnych na takiej głębokości powinna wynosić powyżej 100^oC. Przedsięwzięcie ma umożliwić zasilanie ekologicznym ciepłem domów, budynków użyteczności publicznej, a także obiektów biznesowych w gminie Szaflary i, ewentualnie, w gminach ościennych.

Polskie gejzery ciepła

Obecnie instalacje geotermalne dostarczające ciepło do systemu ciepłowniczego działają w Mszczonowie, Poddębicach, Pyrzycach, Stargardzie, Uniejowie, Toruniu oraz na Podhalu w Zakopanem, Poroninie, Białym Dunajcu i Bańskiej Niżnej.

W drugiej połowie br. zostanie oddana do użytku ciepłownia geotermalna w Koninie (polecamy film o tej inwestycji). Do źródeł o temperaturze około 95^oC dokopano się na wyspie Pociejewo osiem lat temu na głębokości około 2600 m, budowa rozpoczęła się w 2021 roku. Moc zainstalowana ciepłowni to 8,1 MWt, planowana roczna produkcja energii cieplnej wyniesie blisko 159 tys. GJ – zimą geotermia wyprodukuje około 10 proc. ciepła dla miasta, latem ma służyć do  podgrzewania wody użytkowej. Ciepłownia geotermalna będzie trzecim opartym na OZE źródłem pozyskiwania energii cieplnej w Koninie. 

– Jesteśmy jednym z nielicznych samorządów w kraju dostarczających ciepło dla mieszkańców niemal wyłącznie z ekologicznych źródeł energii, obecnie z biomasy i odpadów, a od nowego sezonu dojdzie do tego jeszcze nasze źródło geotermalne – mówi prezes Miejskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej w Koninie, Sławomir Lorek.