Nowe przepisy aktualizujące pakiet Fit for 55 obowiązują od maja br. Wprowadzają one odrębny system handlu emisjami, tzw. ETS 2, dla paliw wykorzystywanych do ogrzewania budynków i w transporcie drogowym. Opłaty od emisji gazów cieplarnianych z nowych sektorów mają zostać wprowadzone w 2027 roku (lub rok później, jeżeli ceny energii byłyby wyjątkowo wysokie).

Przypomnijmy, że dotychczas Unijny System Handlu Emisjami (EU ETS, ang. European Union Emission Trading Scheme) obejmował ponad 11 tys. podmiotów z energochłonnych sektorów unijnego przemysłu, energetyki i lotnictwa. ETS, pierwszy i największy na świecie rynek uprawnień do emisji dwutlenku węgla, to główne narzędzie Unii Europejskiej służące do ograniczenia emisji, kluczowy element unijnej polityki na rzecz walki ze zmianami klimatu. Od momentu jego wprowadzenia w 2005 roku, emisje w krajach europejskiej wspólnoty spadły o ponad 40 proc.

Nowe przepisy określają cele redukcji emisji gazów cieplarnianych o 55 proc. do roku 2030 w porównaniu z poziomem w 1990 roku, ale sektory już objęte EU ETS mają do 2030 roku obniżyć poziom emisji gazów cieplarnianych o 62 proc. w porównaniu z poziomem w roku 2005.

Budownictwo naturalne dla klimatu

Jednym z kluczowych filarów Europejskiego Zielonego Ładu, który ma się przyczynić do osiągnięcia neutralności klimatycznej na naszym kontynencie w połowie tego stulecia, jest dekarbonizacja budownictwa.  

Za pięć lat wszystkie nowe budynki w UE – zarówno mieszkalne, jak i użyteczności publicznej – mają być zeroemisyjne, zasilane ciepłem produkowanym z OZE albo ciepłem odpadowym. Parlament Europejski przyjął jednocześnie zapis, że budynki nowe i po głębokiej termomodernizacji mogą być ogrzewane ciepłem produkowanym w systemach ciepłowniczych spełniających warunek efektywnego systemu ciepłowniczego.

Zgodnie z założeniami systemu ETS 2 na dostawców, sprzedawców paliw kopalnych zostaną nałożone koszty emisji. Maksymalna cena uprawnień nie może przekroczyć 45 euro, co oznacza, że wszystkie budynki zasilane ciepłem produkowanym z paliw kopalnych, będą obciążone dodatkowym podatkiem.

Od 2026 do 2030 roku przedsiębiorstwa ciepłownicze będą mogły pozyskiwać dodatkowo 30 proc. darmowych uprawnień. Warunkiem otrzymywania takich uprawnień będzie przeznaczenie ich równowartości kwotowej na inwestycje redukujące emisję dwutlenku węgla.

Graniczny podatek węglowy

Bezpłatne uprawnienia do emisji mają być stopniowo wycofywane od 2026 do 2034 roku. W tym samym czasie, aby wzmocnić konkurencyjność europejskiego przemysłu i uchronić przed przenoszeniem biznesu do krajów o mniejszym reżimie klimatycznym niż Unia Europejska, zostanie wprowadzony nowy mechanizm dostosowania cen na granicach z uwzględnieniem emisji dwutlenku węgla, tzw. podatek węglowy (CBAM, ang. Carbon Border Adjustment Mechanism).

Podatek obejmie m.in. żelazo, stal, cement, aluminium, nawozy, elektryczność i wodór. Importerzy tych surowców i towarów będą musieli zapłacić różnicę między opłatą emisyjną w kraju produkcji a ceną uprawnień do emisji w unijnym systemie ETS.

Nowy mechanizm ma zachęcić firmy i rządy krajów spoza Unii do przyłączenia się do działań na rzecz klimatu.  

Sprawiedliwsza transformacja energetyczna

W 2026 roku zostanie utworzony unijny Społeczny Fundusz Klimatyczny, którego celem jest wsparcie m.in. gospodarstw domowych w trudnej sytuacji oraz mikroprzedsiębiorstw, szczególnie dotkniętych ubóstwem energetycznym i transportowym.

Fundusz mają zasilać wpływy z aukcji uprawnień do emisji do kwoty 65 mld euro. Dodatkowe 25 proc. będzie pochodzić z zasobów krajowych.

Fundusz ma funkcjonować w latach 2026–2032. Największym jego beneficjentem zostanie nasz kraj – szacunkowo skorzystamy z ponad 17 proc. budżetu.