Spalanie złej jakości paliwa stałego, w tym węgla niskiej jakości i śmieci, w przestarzałych piecach i kotłach niespełniających norm emisji spalin są główną przyczyną zanieczyszczenia powietrza w Polsce. Według opublikowanego w czerwcu br. raportu „Droga do czystego powietrza” przygotowanego  przez Polski Alarm Smogowy, Europejskie Centrum Czystego Powietrza i Fundację Frank Bold, w naszym kraju nadal dymi 2 688 802 takich „kopciuchów”, najwięcej na Mazowszu, w Małopolsce i na Śląsku. 

Zachętą do wymiany źródeł ogrzewania i termomodernizacji domów mają być rządowe programy i ulga podatkowa.

Dla kogo „Czyste Powietrze”

Działający od września 2018 roku program „Czyste Powietrze” jest skierowany do (współ)właścicieli domów jednorodzinnych lub wydzielonych w budynkach jednorodzinnych lokali mieszkalnych z wyodrębnioną księgą wieczystą. 

Obejmuje dofinansowanie wymiany nieefektywnych źródeł ciepła na paliwo stałe na nowoczesne źródła ciepła spełniające najwyższe normy, a także przeprowadzenie prac termomodernizacyjnych w budynku. 

Wnioski składa się do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (formularze są dostępne np. na stronie czystepowietrze.gov.pl/). Umowy będą podpisywane jeszcze przez sześć lat, do 31 grudnia 2027 roku. 

Wysokość dotacji zależy od dochodu beneficjenta. Od lipca br. obowiązują w programie nowe zasady.  

Wyższe progi dochodowe. Wysokość dotacji dla poziomu podstawowego (beneficjenci o dochodzie rocznym nieprzekraczającym kwoty 100 tys. zł) wynosi obecnie maksymalnie 25 tys. zł, gdy przedsięwzięcie nie obejmuje mikroinstalacji fotowoltaicznej, i 30 tys. zł dla przedsięwzięcia z mikroinstalacją fotowoltaiczną. Na wyższe dofinansowanie – 32 tys. zł bez mikroinstalacji fotowoltaicznej i 37 tys. zł dla przedsięwzięcia z mikroinstalacją fotowoltaiczną – mogą liczyć osoby o niższych dochodach (muszą dostarczyć zaświadczenie wydane przez gminę). Od 1 lipca br. próg dochodowy dla gospodarstw jednoosobowych wzrósł o 229 zł, do 2 189 zł, dla gospodarstw wieloosobowych – o 164 zł, do 1564 zł na osobę.

Jednym z założeń projektu Polityki Energetycznej Polski 2040 jest, aby do końca dekady wszystkie budynki w Polsce były ogrzewane ciepłem systemowym albo ze źródeł energii zero- lub niskoemisyjnych. Dlatego z programu „Czyste Powietrze” można również skorzystać wtedy, gdy się podłącza budynek jednorodzinny do sieci ciepłowniczej – na poziomie podstawowym dotacja wynosi do 50 proc. inwestycji (maksymalnie 10 tys. zł), na podwyższonym – do 75 proc. inwestycji (maksymalnie 15 tys. zł). 

Koniec dotacji na kotły węglowe. Dofinansowanie zakupu i montażu kotła na węgiel będzie możliwe tylko do końca roku. By otrzymać dotację, zakup i montaż kotła musi nastąpić do 31 grudnia br., tego też dnia najpóźniej można złożyć wniosek.

Dotacje na kotły na pellet o podwyższonym standardzie. W podstawowym poziomie dofinansowania można otrzymać zwrot kosztów zakupu i montażu kotła do wysokości 45 proc. poniesionych kosztów (nie więcej niż 9000 zł), w podwyższonym – do 60 proc. kosztów (do 12 000 zł).

Kredyt na „Czyste Powietrze”. Od 6 lipca br. termomodernizację budynku oraz wymianę źródła ciepła można sfinansować z kredytów w Alior Banku i w Banku Ochrony Środowiska. Wysokość pożyczki to maksymalnie 100 tys. zł. 

Wymiana pieców w budynkach wielorodzinnych

Obecnie z programu „Czyste Powietrze” nie skorzystają osoby ogrzewające mieszkania piecem kaflowym w kamienicach. Ale jest szansa na zmianę – pod koniec lipca br. wiceminister klimatu i środowiska Ireneusz Zyska ogłosił, że Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej pracują nad programem umożliwiającym dofinansowanie wymiany indywidualnych, nieefektywnych źródeł ciepła na paliwo stałe i poprawę efektywności energetycznej w pojedynczych lokalach w budynkach wielorodzinnych. 

Dopłata ma objąć: wymianę źródeł ciepła, wykonanie instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej wody, wymianę stolarki drzwiowej i okiennej oraz wentylację mechaniczną.
Program ma zostać uruchomiony z końcem 2021 roku.

Dotacje od miasta… 

Wymianę nieefektywnych kotłów i termomodernizację wspierają także władze miejskie. Te dotacje są niezależne od programu „Czyste Powietrze”, dzięki czemu dofinansowanie może wynieść nawet 100 proc. inwestycji. Wielkość dopłat różni się w gminach, np. w Warszawie do końca 2021 roku można otrzymać do 90 proc. dofinansowania na wymianę „kopciucha”, w 2022 roku zaś będzie to 70 proc. We Wrocławiu w ramach programu KAWKA Plus dofinansowanie wynosi w tym roku 15 tys., w kolejnym – 12 tys.

… i od gminy

Program „Stop Smog” jest realizowany na obszarach, gdzie obowiązują tzw. uchwały antysmogowe (wszystkie województwa, poza podlaskim, warmińsko-mazurskim i opolskim). Wnioskodawcy (gmina, związek międzygminny, powiat) mogą uzyskać do 70 proc. dofinansowania kosztów inwestycji, pozostałe 30 proc. to ich wkład własny. Program skierowany jest do osób wykluczonych energetycznie, których przeciętny miesięczny dochód na jednego członka gospodarstwa domowego nie przekracza 175 proc. kwoty najniższej emerytury w gospodarstwie jednoosobowym i 125 proc. tej kwoty w gospodarstwie wieloosobowym.

Średni koszt realizacji niskoemisyjnych inwestycji w jednym lokalu, to maksymalnie 53 000 zł. „Stop Smog” będzie realizowany do 2024 roku. W tym roku do wykorzystania są 142 mln zł.

Ulga termomodernizacyjna 2021

Mogą z niej skorzystać (współ)właściciele budynku mieszkalnego jednorodzinnego, wypełniając coroczny PIT. Od dochodu odliczają wydatki na termomodernizację – maksymalnie 53 tys. zł. Ulgę termomodernizacyjną można łączyć z dotacją w ramach programu „Czyste Powietrze”, z tym że odpis podatkowy przysługuje do wysokości wydatków pokrytych ze środków własnych, a nie z dofinansowania z programu „Czyste Powietrze”.