Zgodnie z najnowszą aktualizacją „Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu” (aKPEiK) do około 2040 roku potrzeby cieplne w gospodarce powinny być zaspokajane przez ciepło systemowe oraz indywidualne źródła nisko- i zeroemisyjne. Dokument przyjmuje scenariusz aktywnej transformacji, tzw. WAM, i wskazuje, że do końca tej dekady udział OZE w ciepłownictwie ma istotnie wzrosnąć, a do 2040 roku większość ciepła systemowego powinna być wytwarzana z OZE – dzięki zastosowaniu pomp ciepła i elektrycznych rozwiązań (np. kotłów elektrodowych), wykorzystaniu biomasy i biometanu, oraz z ciepła odpadowego.  

aKPEiK kładzie także nacisk na synergię sektora elektroenergetycznego i ciepłowniczego (ang. sector coupling). Systemy ciepłownicze mają się stać aktywnym uczestnikiem rynku energii, konsumując i magazynując nadwyżki energii elektrycznej z OZE w okresach jej nadprodukcji, a w okresach niedoboru – dostarczając energię w kogeneracji. 

– Efektywne wykorzystanie energii elektrycznej w dobie dynamicznego rozwoju technologii jej wytwarzania ze źródeł odnawialnych pogodozależnych jest możliwe z wykorzystaniem systemów ciepłowniczych, dzięki którym uzyskamy nie tylko efekt „zazielenienia” ciepła systemowego, ale również nie pozwolimy na marnowanie tej energii, a przez to uda się zracjonalizować koszty produkcji energii elektrycznej i ciepła – podkreślał na tegorocznym XIX Forum Ciepłowników Polskich w Międzyzdrojach Bogusław Regulski, wiceprezes Izby Gospodarczej Ciepłownictwo Polskie. 

Energia (nie)utracona

Zielona elektryfikacja ciepłownictwa oparta na bezemisyjnej energii z wiatru i słońca jest oczywistym rozwiązaniem, ale wymaga większej uwagi niż dotychczasowa elektryfikacja oparta na paliwach kopalnych oraz dialogu ciepłowników, operatorów sieci elektroenergetycznych i wytwórców energii z OZE. Równocześnie niesie ona ze sobą wiele korzyści – oprócz dekarbonizacji sektora ciepłowniczego w oparciu o źródła bezemisyjne, pozwala zwiększyć elastyczność systemu energetycznego (jeden z priorytetów polityki UE), przy równoczesnym ograniczeniu marnowania „nadwyżkowej” energii z pogodozależnych OZE. 

Elektryfikacja ciepłownictwa, połączona z magazynowaniem ciepła i integracją różnych źródeł energii, to konieczny krok w kierunku obniżenia cen ogrzewania.

Urszula Zielińska,
Ministerstwo Klimatu i Środowiska

Oryginalną propozycję zielonej elektryfikacji ciepłownictwa – zagospodarowania nadwyżek energii z OZE w polskim ciepłownictwie systemowym w elastycznej technologii elektroogrzewnictwa, jaką są kotły elektrodowe wspierane magazynami ciepła –  przedstawia raport „Zielona elektryfikacja ciepłownictwa wraz z propozycją legislacyjną na rzecz zagospodarowania nadwyżek energii z OZE” przygotowany przez Instytut Energetyki Odnawialnej we współpracy z firmami z branży ciepłowniczej i magazynowania ciepła oraz branży OZE i przesyłu energii elektrycznej. 

Jego autorzy wskazują, że bez inwestycji w elektryfikację ciepłownictwa postępuje marnotrawienie taniej i bezemisyjnej energii z OZE, w szczególności z farm fotowoltaicznych i wiatrowych. Z informacji zawartych w raporcie wynika, że od stycznia do końca czerwca 2025 roku operatorzy systemu elektroenergetycznego, w ramach mechanizmu ograniczeń nierynkowych, nie wykorzystali  879 GWh energii z PV i wiatru (o wartości nominalnej ok. 375 mln zł), czyli o blisko 20 proc. więcej niż w całym 2024 roku i dwunastokrotnie więcej niż w 2023 roku. Jednocześnie eksperci w raporcie szacują, że do 2035 roku możliwe byłoby wykorzystanie w ciepłownictwie 3,9 TWh nadwyżek zielonej energii (przy 2,5 GW mocy zainstalowanej w kotłach elektrodowych).

Istotnym elementem publikacji są studia przypadków analizujące modele biznesowe prowadzące do obniżenia kosztów dostawy ciepła dzięki zielonej elektryfikacji oraz możliwości poprawy elastyczności pracy systemów ciepłowniczych i elektroenergetycznych w kontekście mechanizmów rynku energii i usług bilansujących.

Strategiczne punkty odniesienia

Raport analizuje prawne i regulacyjne aspekty elektryfikacji sektora ciepłowniczego, wskazuje także niezbędne zmiany legislacyjne i deregulacje wspierające rozwój OZE w ciepłownictwie – gwarancje pochodzenia energii z OZE, ograniczenie kosztów dystrybucji energii elektrycznej dla ciepłownictwa, zmiany w taryfowaniu ciepła, ale też ułatwienia w przyłączaniu kotłów elektrodowych i pomp ciepła do sieci czy uznawaniu ciepła z tych źródeł jako składnika efektywnego  systemu ciepłowniczego (na gruncie dyrektywy EED).  

Partnerzy raportu podkreślają, że wnioski w nim zawarte stanowią ważny punkt odniesienia dla krajowej strategii energetycznej i klimatycznej.

Zarząd IGCP o raporcie

Transformacja polskiego ciepłownictwa systemowego staje się powoli faktem. Redukcja emisji CO₂, zwiększanie efektywności energetycznej całego procesu dostawy ciepła do odbiorców czy też wkraczające powoli do wachlarza technologii produkcji ciepła energia odnawialna i wykorzystywanie ciepła odpadowego – to zasadnicze obszary dzisiejszych rozważań w wielu gremiach – politycznych, gospodarczych czy też naukowych – nad problemem, jak efektywnie i skutecznie przeprowadzić tę transformację. 

Przygotowany przez Instytut Energetyki Odnawialnej i Polską Izbę Magazynowania Energii raport „Zielona elektryfikacja ciepłownictwa”, którego IGCP jest partnerem, to praktycznie pierwsze, tak szerokie opracowanie poruszające jeden z ważniejszych problemów transformacji ciepłownictwa, jakim jest elektryfikacja procesów wytwarzania ciepła, a dokładnie wykorzystanie do tego celu zielonej energii elektrycznej, wytwarzanej w instalacjach PV oraz elektrowniach wiatrowych. 

Wiedza płynąca z tego raportu jest bardzo potrzebna, aby dzięki niej podejmować skuteczne decyzje inwestycyjne – korzystne zarówno dla samych przedsiębiorców, jak również dla odbiorców ciepła. 

***  

Raport „Zielona elektryfikacja ciepłownictwa wraz z propozycją legislacyjną na rzecz zagospodarowania nadwyżek energii z OZE” został przygotowany przez Instytut Energetyki Odnawialnej we współpracy z firmami z branży ciepłowniczej, m.in. ECO SA i Veolią, magazynowania ciepła (PIME) oraz branży OZE i przesyłu energii elektrycznej. Izba Gospodarcza Ciepłownictwo Polskie jest partnerem raportu. 

Raport trafił do Ministerstwa Klimatu i Środowiska jako oczekiwany wkład we wdrożenie dyrektyw RED III i EED.