Marnujemy zasoby naturalne i zanieczyszczamy środowisko, ponieważ większość z nas działa zgodnie z zasadą „zużyj i wyrzuć”. Model gospodarki cyrkularnej zakłada natomiast, że surowce i produkty pozostają w obiegu najdłużej, jak to możliwe – dzięki temu możemy wydobywać mniej surowców naturalnych i produkować mniej odpadów, a te które już powstaną, wykorzystamy ponownie np. do produkcji ciepła.
340
kgodpadów wytwarza rocznie przeciętny Polak
Jak to w Polsce jest z odpadami
W 2020 roku wyprodukowaliśmy ponad 13 mln ton odpadów. Profesor Grzegorz Wielgosiński z Politechniki Łódzkiej szacuje, że za 2-3 lata osiągniemy „docelowy” poziom odpadów komunalnych – rocznie około 15 mln ton.
Odpadów segregowanych w 2020 roku było 38 proc., czyli prawie 5 mln ton, i tylko one mogą zostać poddane recyklingowi. Większość odpadów komunalnych trafia więc na składowiska – to najbardziej nieekologiczna i nieekonomiczna forma gospodarowania nimi. Co więcej, składowanie tzw. frakcji kalorycznej jest niezgodne z prawem i obciążone wysokimi karami finansowymi.
Znaczna część odpadów nieodnawialnych o dużej wartości opałowej może być przetworzona w tzw. paliwo alternatywne – RDF (ang. Refuse Derived Fuel). W Polsce rocznie produkujemy ok. 4,5 mln ton Pre-RDF i RDF.
– Odpady powinny być lokalnie wykorzystywane w ciepłownictwie. Pełne zagospodarowanie potencjału frakcji energetycznej pozwoliłoby na wyprodukowanie w skali kraju 10 proc. ciepła, dotychczas wytwarzanego w przeważającej większości w oparciu o węgiel – podkreśla Jacek Szymczak, prezes Izby Gospodarczej Ciepłownictwo Polskie. – Uznanie ciepła z odpadów za odpadowe byłoby zgodne z aktualnymi wymogami i planami w kontekście „Fit for 55”.
Gospodarka cyrkularna
Koncepcja gospodarki cyrkularnej – gospodarka obiegu zamkniętego (GOZ) – opiera się na racjonalnym wykorzystaniu zasobów – mniejszym zużyciu surowców i energii poprzez tworzenie zamkniętej pętli procesów, w której odpady stają się surowcami w kolejnych etapach produkcyjnych.
Odzysk energii z odpadów
Elementem gospodarki obiegu zamkniętego (GOZ), dopełniającym proces recyklingu i przyczyniającym się do ograniczania składowania odpadów, są zakłady odzysku energii (ZOE) w ciepłowniach i elektrociepłowniach – nowoczesne instalacje termicznego przekształcania odpadów (ITPO), które do wytworzenia ciepła i energii elektrycznej używają wysokokalorycznej frakcji odpadów komunalnych pre-RDF.
– Budowa instalacji termicznego przetwarzania odpadów jest ważnym elementem dekarbonizacji polskiego systemu ciepłowniczego – mówi prezes Szymczak. – ITPO umożliwiają odzysk energii z kalorycznej frakcji resztkowej, powstałej w procesach odzysku i recyklingu odpadów komunalnych, której nie można składować.
Odpady energetyczne przetwarzane w ZOE to np. siatki foliowe, styropian, pieluchy jednorazowe, podpaski, zabrudzony papier, folie po słodyczach.
Szkodliwe czy nie?
W Europie działa ponad 500 spalarni odpadów, na całym świecie jest ich ponad 2500. W Polsce spalarnie funkcjonują w: Warszawie (w rozbudowie), Krakowie, Koninie, Białymstoku, Szczecinie, Rzeszowie, Poznaniu, Bydgoszczy. W 2023 roku mają zacząć pracować spalarnie w Olsztynie i Gdańsku.
O gospodarce odpadami. Raport NIK
Z najnowszego, ze stycznia 2021 roku, raportu NIK o gospodarce odpadami wynika, że: „Niewielkie są szanse na szybkie wdrożenie w naszym kraju modelu gospodarki o obiegu zamkniętym”.
Powód? M.in. wolne tempo prac koncepcyjnych i legislacyjnych, a także system raportowania danych, który nie pozwala na ustalenie ilości wytworzonych odpadów oraz zidentyfikowanie ostatecznego sposobu ich zagospodarowania.
Spalarniom odpadów stawiane są rygorystyczne wymagania środowiskowe, to powoduje, że ZOE, w przeciwieństwie do instalacji węglowych, praktycznie nie emituje dioksyn, a emisja zanieczyszczeń ze spalarni jest zawsze mniejsza niż ze spalania innych paliw stałych. Główną przyczyną zanieczyszczenia powietrza w Polsce jest tzw. niska emisja z palenisk domowych.
Niskoemisyjne elektrociepłownie
Profesor Grzegorz Wielgosiński w „Przeglądzie Komunalnym” z lutego br. twierdzi, że budowa niskoemisyjnych spalarni odpadów pełniących funkcje elektrociepłowni może rozwiązać w Polsce nie tylko problem zagospodarowania nienadających się do recyklingu odpadów komunalnych, ale jednocześnie poprawić jakość powietrza w naszych miastach. Podobnie jak modernizacja źródeł ciepła w ciepłowniach w kierunku energetycznego wykorzystania odpadów oraz rozbudowa miejskich sieci ciepłowniczych i podłączenie do ciepła systemowego jak największej liczby mieszkańców.
