Krajowy plan w dziedzinie energii i klimatu (KPEiK) to kompleksowa strategia opracowywana przez poszczególne państwa członkowskie Unii Europejskiej. Jego głównym zadaniem jest określenie założeń, celów, polityk i działań, które mają przyczynić się do osiągnięcia unijnych celów klimatyczno-energetycznych, w szczególności neutralności klimatycznej do 2050 roku.

Transformacja energetyczna ma się stać nowym silnikiem polskiej gospodarki

Realizacja KPEiK odbywa się w ramach pięciu wymiarów unii energetycznej: bezpieczeństwa energetycznego, wewnętrznego rynku energii, efektywności energetycznej, redukcji emisyjności oraz badań naukowych, innowacji i konkurencyjności.

Aktualny status projektu

Projekt krajowego planu w dziedzinie energii i klimatu w tym tygodniu został ostatecznie zaakceptowany przez MKiŚ, a następnie przekazany do nowo powstałego Ministerstwa Energii, które przejmie jego dalsze prowadzenie. Przez kilka tygodni będą się odbywały konsultacje w Radzie Dialogu Społecznego i wspólnych komisjach rządu i samorządu terytorialnego. Rada Ministrów powinna otrzymać projekt we wrześniu br. 

KPEiK: korzyści dla obywateli i gospodarki

Transformacja energetyczna, której częścią jest KPEiK, jest postrzegana przez MKiŚ jako strategiczna szansa na ochronę zdrowia i poprawę jakości życia obywateli. Z powodu smogu co roku umiera w Polsce przedwcześnie nawet 90 tys. osób. Resort szacuje koszty skutków: smogu na 100 mld zł rocznie, a ekstremalnych zjawisk pogodowych na 6–12 mld zł rocznie.  

KPEiK ma na celu odwrócenie tych negatywnych trendów. Realizacja planu oznacza: poprawę jakości powietrza – spadek zanieczyszczeń PM2,5 o 66 proc. do 2030 roku względem 2005 roku; niższe koszty energii – w scenariuszu aktywnej transformacji (WAM) prognozuje się dwucyfrowe spadki cen energii do 2035 roku, co się przełoży na niższe rachunki dla gospodarstw domowych, przemysłu i usług; wzrost gospodarczy – średni wzrost PKB Polski o 3,6 proc. do 2030 roku, co jest ponaddwukrotnie wyższym wskaźnikiem niż średnia UE (1,7 proc.). Transformacja energetyczna ma się stać nowym silnikiem polskiej gospodarki.

Sześć filarów transformacji energetycznej

Sukces transformacji energetycznej zależy od tego, czy postawimy na właściwe fundamenty modernizacji. KPEiK określa sześć kluczowych filarów.• Niższe ceny energii: celem jest obniżenie kosztów energii dla wszystkich sektorów.
• Modernizacja sieci i magazyny energii: niezbędne do integracji rozproszonych źródeł OZE i zapewnienia stabilności systemu.
• OZE i elektryfikacja: przyspieszenie rozwoju odnawialnych źródeł energii i procesów elektryfikacji.
• Efektywność energetyczna: redukcja zużycia energii poprzez termomodernizację i inne działania.
• Nowe technologie i inwestycje: wsparcie dla badań, rozwoju i wdrożeń innowacyjnych rozwiązań.
• Sprawiedliwość społeczna: transformacja powinna przynieść korzyści wszystkim, w tym wpłynąć na zmniejszenie ubóstwa energetycznego.

Scenariusze transformacji: WAM vs. WEM

KPEiK prezentuje dwa scenariusze transformacji energetycznej w Polsce.

• Scenariusz WEM (ang. With Existing Measures) zakłada mniej rygorystyczne podejście do dekarbonizacji i bazuje na istniejących politykach. W tym scenariuszu import paliw kopalnych do 2040 roku spada o 22 proc., zużycie węgla kamiennego jest zgodne ze złożonym wnioskiem notyfikacyjnym, a redukcja emisji gazów cieplarnianych do 2030 roku względem roku 1990 wyniesie 43,3 proc.

• Scenariusz WAM (ang. With Additional Measures), czyli „aktywnej transformacji”, to wariant bardziej ambitny i optymistyczny z perspektywy resortu energetyki. Zakłada wdrażanie nowych instrumentów polityki klimatyczno-energetycznej, mających na celu przyspieszenie dekarbonizacji w sposób budujący siłę gospodarki. W scenariuszu WAM prognozuje się spadek importu paliw kopalnych o 37 proc. do 2040 roku. Ten wariant ma przynieść wyższy wzrost gospodarczy, niższe rachunki za energię, poprawę jakości życia i bezpieczeństwo energetyczne Polski. To właśnie ten scenariusz jest prezentowany jako główny kierunek działań.

Ciepłownictwo w centrum transformacji

Dla sektora ciepłowniczego, KPEiK przewiduje fundamentalne zmiany, skupiając się na trzech głównych aspektach: wzroście udziału OZE, elektryfikacji i redukcji zapotrzebowania na ciepło.

Wzrost udziału OZE w ciepłownictwie. KPEiK kładzie silny nacisk na zazielenienie ciepłownictwa i ogrzewnictwa. W scenariuszu aktywnej transformacji (WAM) produkcja ciepła z OZE ma osiągnąć 36,7 proc. w 2030 roku i aż 67,6 proc. w 2040 roku. Jest to istotny wzrost w porównaniu z wcześniejszymi założeniami.

W nowej wersji KPEiK utrzymuje na wysokim poziomie – nawet po roku 2035 – zużycie gazu ziemnego jako paliwa przejściowego, od 2035 roku rośnie też wykorzystanie gazów zdekarbonizowanych, takich jak biometan, biogaz i wodór, widać natomiast sceptyczne nastawienie do biomasy. Zaskakująca natomiast jest nieobecność po 2025 roku ciepła odpadowego jako źródła ciepła w ciepłownictwie systemowym, szczególnie w kontekście osiągania statusu efektywnego systemu ciepłowniczego (w którym ciepło odpadowe gra coraz istotniejszą rolę). 

W ogrzewnictwie indywidualnym, pompy ciepła mają się stać dominującym źródłem ciepła. Już w 2030 roku ich udział ma przewyższyć węgiel, a do 2035 roku mają wyprzedzić biomasę i gaz ziemny.

Inwestycje i działania systemowe

W skali całego KPEiK, do 2030 roku największe nakłady inwestycyjne – 1,1 bln zł – mają zostać skierowane na nowe moce (w tym OZE), sieci i termomodernizację. Działania systemowe, które wspierają transformację ciepłownictwa obejmą: energię z wiatru i słońca, modernizację sieci i magazyny energii elektrycznej i ciepła, program biometanowy, taryfy dynamiczne, elektryfikację ciepłownictwa.