Cogiteon to kolejne już, po gdańskim Hevelianum, gdyńskim Centrum Nauki Experyment, szczecińskim Morskim Centrum Nauki czy warszawskim Centrum Nauki Kopernik, niekonwencjonalne centrum edukacyjne w Polsce. Na Czyżynach w Krakowie powstał efektowny obiekt z interaktywną wystawą stałą, laboratoriami i pracowniami edukacyjnymi, a także własnym parkiem i ogrodem na dachu. Za projekt budynku odpowiada wrocławska pracownia architektoniczna Heinle, Wischer und Partner. Budowa Cogiteonu trwała trzy lata, od marca 2021 roku. Obiekt otworzył się w weekend 21–22 czerwca 2024 roku.    

Idea, która przyświecała powstaniu Cogiteonu, to wyjaśnianie, jak funkcjonuje świat – wytłumaczenie w maksymalnie prosty sposób skomplikowanych procesów biologiczno-fizyczno-chemicznych, jak również relacji międzyludzkich, naszych uczuć i emocji. Nie ma się to jednak odbywać za pomocą nudnych wykładów czy eksponatów za szybą: w tym centrum nauki rządzi wyobraźnia, wszystkiego można dotknąć, powąchać, samodzielnie przeprowadzić eksperymenty i przekonać się, jak to właściwie działa.

Co się kryje za nazwą Cogiteon?

Nazwa została wykreowana, aby podkreślić unikatowy charakter krakowskiego Centrum Nauki. Cogiteon zawiera łacińskie słowo „myślę” [‘cogito’] i nawiązuje do sentencji XVII-wiecznego filozofa francuskiego, Kartezjusza „Myślę, więc jestem” [‘Cogito ergo sum’].

Nazwa łączy ze sobą naukę i sztukę (m.in. poprzez odniesienie do odeonu, czyli starożytnej budowli przeznaczonej na występy muzyczne i teatralne, oraz do poezji Zbigniewa Herberta), podkreśla także humanistyczny charakter działalności nowej instytucji.

Cogiteon pnie się w górę

Centrum tworzą cztery pawilony, spięte wspólną elewacją. Budynek o trójkątnym kształcie wznosi się stopniowo z poziomu gruntu od strony pasa startowego dawnego lotniska Rakowice-Czyżyny w kierunku alei Bora-Komorowskiego, gdzie osiąga maksymalną wysokość – 23 metry. Znaczna jego część znajduje się pod ziemią. 

Obok Cogiteonu powstał park z 300 drzewami. Na dachu zaś budynku rośnie kolejnych 12 drzew oraz byliny, kwiaty i trawy. Znajdują się tu także eksponaty plenerowe oraz ścieżki spacerowe z widokiem na Kraków, a przy dobrej pogodzie – nawet na Tatry. 

Ciepłą wodę użytkową i ciepło technologiczne do Cogiteonu dostarcza MPEC Kraków. W obiekcie zastosowano unikatowe rozwiązanie pompy ciepła, która współpracuje ze zbiornikiem lodu, aby zapewnić ogrzewanie i chłodzenie. Zbiornik, który może pomieścić około 860 tys. litrów wody, sąsiaduje z kolejnym – drugi rezerwuar gromadzi deszczówkę wykorzystywaną do podlewania roślin na dachu. Oprócz tego działa inteligentny system sterowania urządzeniami BMS, a ledowe oświetlenie funkcjonuje w energooszczędnym systemie DALI.

Eksperyment w centrum nauki

W Cogiteonie na ponad 2,2 tys. m kw. powstała interaktywna wystawa stała „Człowiek i jego marzenia” z ponad setką urządzeń przeznaczonych do samodzielnego eksperymentowania.

Działają tu także cztery laboratoria: Smaków (z wyposażeniem kuchennym; tutaj przekonamy się, że kuchnią też rządzi nauka), Reakcji (chemiczne), Cząstek (fizyczne) oraz Przyrody (z własną szklarnią, m.in. z mięsożernymi roślinami, akwariami oraz makietą doliny rzecznej i spektakularnym torem wodnym), dwie pracownie: Techniki oraz Innowacji (tu zbudujemy szybujący pojazd, robota albo popracujemy z drukarkami 3D), multimedialna immersyjna Strefa Emocji, a także wystawa o przyrodzie przeznaczona dla przedszkolaków. 

Cogiteon to także naukowy sklep Cekwadrat, sale konferencyjne Eon, Idea i Logika, eventowa sala Cogito oraz galicyjska restauracja „Na polu. Smakuje lepiej” prowadzona przez znanego szefa kuchni Andrzeja Polana, ze specjalnym menu po godzinie 16. Restauracja jest czynna od wtorku do niedzieli od 12.00 do 18.00. 

Jeszcze w tym roku Cogiteon planuje cykl kosmicznych spotkań i warsztatów, organizację eventów z kuchnią molekularną, kilka wystaw w ramach ścieżki „Zrównoważona przyszłość”, m.in. o elektromobilności i geotermii, a w dalszej perspektywie organizację Festiwalu Snów, co nawiązuje do jednego z eksponatów wystawy stałej.

Wizyta w Cogiteonie

Małopolskie Centrum Nauki mieści się w krakowskiej dzielnicy Czyżyny, przy ulicy Stella-Sawickiego 26. Można się tu dostać komunikacją miejską – linie 159 oraz 172. Jest dostępny parking dla samochodów osobowych i autokarów, a także ogólnodostępna ładowarka pojazdów elektrycznych.

Centrum Nauki jest czynne od wtorku do czwartku w godzinach 9.00–17.00, a od piątku do niedzieli w godzinach 9.00–19.00. W poniedziałki centrum jest zamknięte. 

Bilety do centrum można kupić online oraz stacjonarnie w kasach i biletomacie na poziomie -1. Stacjonarnie jest dostępna określona pula biletów, także po wyczerpaniu się puli online. Bilet na wystawę stałą kosztuje od 35 zł (bilet grupowy) do 42 zł (bilet normalny, na dzień weekendowy). Bilet rodzinny 2+2 to koszt 130 zł. Dodatkowo są płatne zajęcia warsztatowe w Akademii dzieci (39 zł) oraz w laboratoriach i pracowniach (39 zł). 

W Cogiteonie nie ma sztywnej ścieżki zwiedzania – trasę można dopasować do własnych upodobań, nastroju lub poziomu wiedzy. Niemniej, przewidywany czas zwiedzania wystawy to około dwóch godzin.