Obszary miejskie zajmują jedynie około 3 proc. powierzchni Ziemi, zużywają natomiast 3/4 zasobów naturalnych. Mieszka w nich ponad połowa ludności świata, a odpowiadają nawet za 3/4 globalnych emisji dwutlenku węgla.

Przetrwać w mieście przyszłości 

By miasta były miejscem przyjaznym do życia, musimy je przekształcić w zdrowe, zrównoważone i przyjazne społecznie miejsca, które nie tylko konsumują zasoby, ale także je wytwarzają. Aby tak się stało, powinniśmy zmienić proces projektowania i planowania miast, a także przestawić postawy społeczne oraz sposób działania gospodarki na obieg zamknięty, w którym miasta stanowią centra inteligentnej, lokalnej produkcji. Zgodnie z zasadą zero waste.

Gospodarka cyrkularna to wyzwanie, ponieważ wymaga zmiany myślenia mieszkańców na temat zużywania surowców i nowego podejścia do wyrzucania rzeczy. 

Większość z nas działa niestety zgodnie z zasadą „zużyj i wyrzuć”. Marnujemy zasoby naturalne i zanieczyszczamy środowisko. Model GOZ zakłada natomiast, że surowce i produkty pozostają w obiegu tak długo, jak jest to możliwe – dzięki temu możemy wydobywać mniej surowców naturalnych i produkować mniej śmieci, a te które już powstaną, wykorzystamy ponownie do produkcji, także energii elektrycznej i ciepła.  

Elementem GOZ dopełniającym bowiem proces recyklingu i przyczyniającym się do ograniczania składowania odpadów są Zakłady Odzysku Energii (ZOE), instalacje termicznego przekształcania odpadów – do wytworzenia ciepła i energii elektrycznej używają pre-RDF, wysokokalorycznej frakcji odpadów komunalnych, które nie dają się już zrecyklingować i których nie można składować.

Strategia GOZ dla polskich miast

Idee Circular Cities wdrażają już takie miasta jak np. Praga czy Rotterdam. W zainicjowanym w 2019 roku a zakończonym w 2021 roku, projekcie „Circural Cities. Program Poland” udział wzięły trzy miasta: Gdańsk, Kraków i Lublin. Przeanalizowano w nim przepływ odpadów i na tej podstawie opracowano strategię transformacji tych miast w kierunku GOZ.

Lublin postawi na systemy czystej mobilności, „aby zaoferować wygodną, bezpieczną i niedrogą alternatywę dla posiadania samochodu”, m.in. zostanie rozwinięta infrastruktura rowerowa i dofinansowany zakup rowerów towarowych dla przedsiębiorstw i obywateli. W mieście mają powstać dzielnicowe centra ponownego wykorzystania rzeczy i ich naprawy.

Gdańsk ma m.in. rozwinąć model „produktu jako usługi” (ang. Product As a Service) oraz stworzyć system monitoringu pozwalający na zbieranie danych o odpadach komunalnych i przemysłowych. W strategii dla miasta znalazły się rozwiązania dotyczące ponownego obiegu produktów używanych, jadłodzielni i miejskiego ogrodnictwa i rolnictwa.

W Krakowie w przemyśle i przedsiębiorstwach zostanie wprowadzony system „płać za tyle, ile wyrzucasz” (Pay As You Throw). Miasto ma w pełni przejść na energię odnawialną, retencjonować deszczówkę oraz zakładać wielofunkcyjne tereny zielone.

Także Warszawa zmierza w kierunku gospodarki obiegu zamkniętego. Uczestniczy m.in. w międzynarodowym projekcie Capital Cities – współpraca stolic w obszarze gospodarki odpadami niebezpiecznymi; prowadzi regularne działania informacyjno-edukacyjne dotyczące gospodarki odpadami komunalnymi, w tym właściwego ich segregowania, recyclingu, tworzenia punktów zbiórki, ale także napraw i ponownego użycia rzeczy oraz zakładania jadłodzielni itp.; wspiera rozbudowę spalarni, sortowni oraz stworzenie biogazowni.

Bornholm wskazuje drogę

Pionierem w kompleksowej polityce zero waste jest Bornholm.  Do 2032 roku 40 tys. mieszkańców tej duńskiej wyspy chce przejść do gospodarki o obiegu zamkniętym: wszystkie powstające tu odpady mają być albo poddane recyclingowi, albo użyte powtórnie. 

Swój ekologiczny program zawarli w ogłoszonym pod koniec 2018 roku dokumencie „Bornholm wskazuje drogę – zero waste 2032”. Dla jego realizacji zostanie utworzonych około tysiąca nowych miejsc pracy w sektorze recyklingu.

Bornholmczycy zamierzają:

• maksymalnie wykorzystywać lokalne zasoby,
• przetwarzać odpady organiczne na energię w procesie kompostowania lub biogazyfikacji (technologia podziemnego przetwarzania węgla brunatnego w gaz za pomocą specjalnych mikroorganizmów),
• promować zakup towarów „z drugiej ręki”, np. ubrań i mebli,
• wspierać powstawanie rzemieślniczych punktów, w których będzie można wszystko naprawić – od uszkodzonych, zepsutych sprzętów lub urządzeń domowych i mebli po ubrania,
• przeprojektować infrastrukturę turystyczną pod kątem polityki zero waste,
• wprowadzić zmiany w zakresie projektowania przemysłowego, tak by rzeczy i sprzęt mogły być naprawiane lub poddawane recyklingowi,
• prowadzić intensywną edukację ekologiczną w szkołach, m.in. przekazywać wiedzę na temat ograniczenia produkcji odpadów.