W przypadku ciepła kluczem do uzyskiwania korzyści jest prawidłowa izolacja budynku. Już w latach 90. XX wieku rozpoczął się proces termomodernizacji bloków mieszkalnych, domów jednorodzinnych oraz budynków użyteczności publicznej. Polegał głównie na wymianie okien i izolacji dachu oraz ścian. To spowodowało, że poprawił się komfort w budynkach, a opłaty za ciepło stały się mniej uciążliwe.

Czas na energooszczędność

Według szacunków unijnych, ciepłownictwo i chłodnictwo odpowiada za ok. 50 proc. zużycia energii końcowej (EK) w Europie. Najważniejszym ogniwem tego łańcucha energetycznego są budynki. 

Polskie budownictwo i ciepłownictwo stoją dziś przed dużymi wyzwaniami. Od 2021 r. zaczną obowiązywać nowe standardy energetyczne dla budynków. Uwzględniają one nie tylko wymagania dotyczące konstrukcji budynku i wykorzystanych technologii, ale przede wszystkim jakości dostarczonej energii. Określają więc wskaźniki na roczne zapotrzebowanie budynku na nieodnawialną energię pierwotną (EP) do ogrzewania, wentylacji, chłodzenia, przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz oświetlenia. Dostosowanie się do nowych oczekiwań będzie miało duży wpływ m.in. na wybór systemu grzewczego budynku.

Aby ustalić wartość EP, najpierw określa się zapotrzebowanie na energię końcową (EK), czyli zużywaną przez budynek dla: ogrzewania, przygotowania ciepłej wody czy chłodzenia. Wartość zapotrzebowania na energię końcową mnoży się przez tzw. współczynnik nakładu nieodnawialnej energii pierwotnej w_i, ustalony dla rodzaju energii, jaką zasilane jest urządzenie grzewcze, i w ten sposób otrzymuje się wartość energii pierwotnej.Wartość w_i przyjmuje się w oparciu o dane udostępnione przez dostawcę energii lub – gdy tych danych brak – standardowe wartości współczynnika (por. tabela nr 2). Wskaźnik ten określa, jak bardzo obciążająca dla środowiska naturalnego jest produkcja energii końcowej z danego paliwa. Dla przykładu, kolektory słoneczne mają współczynnik nakładu 0, kotły na biomasę – 0,2, a urządzenia elektryczne – 3, ewentualnie – 2,5.

Wartość EP decyduje, czy budynek należy do: energooszczędnych, pasywnych, zeroenergetycznych czy nie spełnia wymagań. 

Budynki pasywne

Wskaźnik zapotrzebowania na energię pierwotną na wszystkie potrzeby – ogrzewanie, chłodzenie, wentylacja, ciepła woda, oświetlenie – nie powinien w nich przekraczać 120 kWh/m kw rocznie, w tym energii końcowej do ogrzewania – maksimum 15 kWh/m kw na rok.

Budynki zeroenergetyczne

To budynki praktycznie samowystarczalne pod względem energetycznym, dzięki doskonałej izolacyjności przegród zewnętrznych, odzyskowi ciepła z wentylacji i maksymalnemu wykorzystaniu zysków ciepła oraz energii słońca. Nie wymagają dostarczania energii ze źródeł zewnętrznych konwencjonalnych.

Dom netto zeroenergetyczny (nZEB)

Zużycie energii pierwotnej w tym budynku wynosi 0 kWh/(m kw rocznie), patrząc od strony rozliczenia wyprodukowanej przez budynek i oddanej do sieci oraz zakupionej energii.Wartość EP informuje o „stanie” energetycznym budynku i jest wykorzystana w dalszych procedurach związanych np. z wydaniem świadectwa charakterystyki energetycznej. Jest to niezwykle ważna informacja! 

Przykład

W budynkach mieszkalnych wykorzystanie energii końcowej na ogrzewanie, wentylację i ciepłą wodę kształtuje się na poziomie 120 kWh/m kw na rok. Od 2021 r. minimalne wymaganie dla budynku mieszkalnego wielorodzinnego dla EP wynosi 65 kWh/m kw na rok. Z wzoru EP = EK * w_i wynika, że współczynnik nakładu nieodnawialnej energii pierwotnej może wynieść maksymalnie 0,54! Z tabeli nr 2 wynika, że dla potrzeb grzewczych budynku nie można będzie zastosować: konwencjonalnych paliw stałych, gazowych lub ciekłych, energii elektrycznej, ciepła systemowego z ciepłowni i elektrociepłowni węglowych, gazowych czy olejowych. Dopuszczalne będzie zastosowanie  odnawialnych źródeł energii oraz kombinacji OZE z innymi technologiami i nośnikami energii. 

Wniosek nr 1

W przypadku chęci korzystania z ciepła systemowego projektanci i inwestorzy wybiorą tylko taki system ciepłowniczy, który gwarantuje znalezienie się w normach wskaźnika EP. W innym przypadku system ciepłowniczy może być tylko uzupełnieniem bilansu energetycznego budynku, w którym zapotrzebowanie na ciepło będzie pokryte z energii odnawialnej, np. słonecznej.

Wniosek nr 2

Wskaźnik w_i jest kluczowy dla kształtowania się zapotrzebowania na ciepło dla budynków (a w konsekwencji wpływa na kształt rynku ciepła!). Dlatego w interesie każdego podmiotu dostarczającego ciepło z systemów ciepłowniczych leży, aby to on indywidualnie wyznaczał wskaźnik w_i i szeroko informował o jego wielkości, tym samym promując stosowanie ciepła systemowego do zaopatrywania w ciepło kolejnych obiektów.  

Efektywne ogrzewanie i chłodzenie, czyli jakie?

Efektywny system ciepłowniczy i chłodniczy to taki, w którym do produkcji ciepła lub chłodu wykorzystuje się w co najmniej 50 proc. energię ze źródeł odnawialnych lub w co najmniej 50 proc. ciepło odpadowe, lub w co najmniej 75 proc. ciepło z kogeneracji, lub w co najmniej 50 proc. połączenie takiej energii i ciepła.