Kilka lat temu grupa naukowców z Niemiec, Wielkiej Brytanii i USA przeprowadziła badania nad wpływem zmian klimatycznych na zapotrzebowanie na energię elektryczną do 2100 roku. Przeanalizowali występujące przez sześć kolejnych lat korelacje między wysokimi temperaturami a obciążeniem elektrycznym w 35 europejskich krajach. Czy w związku z ociepleniem spadnie zużycie energii? Niestety, nie.

W przyszłości konsumpcja energii będzie związana nie tylko z  ogrzewaniem pomieszczeń, ale przede wszystkim z ich ochładzaniem. Coraz częściej systemy klimatyzacyjne instaluje się na północy Europy, gdzie temperatury zbliżają się do tych znanych nam z basenu Morza Śródziemnego. Globalne zapotrzebowanie na chłodzenie przestrzeni i energia do tego potrzebna będą rosły.

Dostęp do chłodzenia jest ważnym problemem społecznym. Z 2,8 mld ludzi żyjących w najgorętszych rejonach świata, tylko 8 proc. posiada obecnie system klimatyzacyjny, w porównaniu z 90 proc. w USA i Japonii.

Gorący problem

W klimatyzację są wyposażone już nie tylko budynki użyteczności publicznej, ale też prywatne mieszkania i domy. Decyzje o instalacji podejmowane są przede wszystkim z powodu występowania coraz dłuższych okresów z przewagą ciepłych i gorących dni w roku. 

Klimatyzacja przynosi wprawdzie miłe ochłodzenie podczas upałów, jednak, paradoksalnie, przyczynia się do podgrzewania atmosfery okołoziemskiej. A dzieje się tak nie tylko dlatego, że generuje ogromne zużycie energii. W systemach klimatyzacyjnych stosowane są fluorowane gazy cieplarniane i substancje zubożające warstwę ozonową. 

Naukowcy z Arizona State University zwracają też uwagę na inne zagrożenie: używane powszechnie klimatyzatory oddają na zewnątrz budynków ciepło, które m.in. potęguje efekt miejskiej wyspy ciepła (ang. Urban Heat Island – UHI). Zjawisko to jest szczególnie intensywne nocą w miesiącach letnich i z tego powodu jest wówczas najbardziej odczuwalne. I tak wpadamy w pułapkę błędnego koła. Szansa na wyjście wiąże się ze zdecydowanym odejściem od starych energochłonnych technologii na rzecz bardziej przyjaznych środowisku, np. wykorzystujących pompy ciepła. Zamiennikiem klimatyzacji mogą też być inne nowatorskie rozwiązania, np. izolacje przeciwsłoneczne budynków.

Ekologiczna alternatywa

Alternatywą dla energochłonnych wentylatorów i klimatyzacji jest wykorzystanie ciepła systemowego do produkcji chłodu. Rozwiązanie, cały czas modyfikowane i unowocześniane dzięki rozwijającym się technologiom, daje możliwość nie tylko znacznego ograniczenia zużycia energii, ale również efektywnego wykorzystania nadmiaru ciepła produkowanego latem przez elektrociepłownie. Chłód z ciepła ma pozytywny wpływ także na poziom emisji szkodliwych związków do atmosfery, w tym także związany z pracą tradycyjnych elektrycznych klimatyzatorów oddziałujących negatywnie na warstwę ozonową.

Największe systemowe chłodzenie, zasilane z trzech instalacji o mocy 690 MW, wprowadził Katar. Rozwiązanie systemowej klimatyzacji mają dwie dzielnice w regionie paryskim, częściowo Barcelona, Lizbona i Helsinki. W Polsce Veolia w Poznaniu na zasadzie trigeneracji produkuje prąd, ciepło i chłód, wykorzystując to między innymi do chłodzenia biurowca. Z kolei Fortum we Wrocławiu stworzyło Laboratorium Ciepła i Chłodu Coollab. Instalacja składa się z podnoszących jej efektywność energetyczną 36 paneli słonecznych, zbiorników wody o łącznej pojemności 7 tys. litrów i urządzeń adsorpcyjnych, w których w bardzo niskim ciśnieniu dochodzi do odparowania wody chłodzącej, czego efektem jest zamiana ciepła w chłód. Technologia pozwala ogrzewać pomieszczenia w zimie z węzła cieplnego, a w ciepłych miesiącach – chłodzić je. 

Jak korzystać z klimatyzacji

Optymalna temperatura w lecie i zimie.
Na nasze samopoczucie i zdrowie ogromny wpływ ma odpowiednia wysokość temperatury w mieszkaniu: 20℃ w strefie dziennej i 18℃ w sypialni (zajrzyj koniecznie do 46 nr. magazynu). To optymalna temperatura przez cały rok! Jednak latem, podczas upałów, pomieszczenia nagrzewają się bardzo szybko. Co można zrobić, by do tego nie dopuścić? 

Eksploatacja systemu klimatyzacji.
Przestrzegaj kilku reguł, które pozwolą utrzymać właściwą temperaturę, ograniczyć pobór energii i zaoszczędzić: 

• nie montuj systemu w nasłonecznionym miejscu;
• pamiętaj o regularnym serwisowaniu i utrzymywaniu filtrów w czystości;
• korzystaj z programatora, ustalając godziny, w których klimatyzacja będzie pracować bardziej i mniej intensywnie, oraz graniczne temperatury, przy których będzie się włączać i wyłączać (wykorzystaj strefę II – tańszych opłat za energię);
• rozważ możliwość inwestycji w system wykorzystujący zaawansowane technologicznie rozwiązanie.

Klimatyzacja a zdrowie 

Klimatyzacja wentyluje pomieszczenie, wymieniając powietrze, dzięki czemu możliwe jest utrzymywanie w nim stałego, niższego niż na zewnątrz poziomu temperatury nawet w największe upały (pod warunkiem, że nie otwieramy okien).  Niestety, często zdarza się – w sklepach, środkach komunikacji miejskiej, biurowcach, a więc tam, gdzie nie mamy na to wpływu – że ustawiona temperatura jest zbyt niska, by dać nam uczucie miłego ochłodzenia – w zamian już po chwili czujemy się przemarznięci, rejestrując niepokojące objawy płynące z organizmu: drapanie w gardle, kichanie itp. 

Infekcje związane z nadmiernym wychłodzeniem pomieszczeń zdarzają się nierzadko, zwłaszcza gdy różnica między temperaturą na zewnątrz i w pomieszczeniu, do którego wchodzimy przegrzani lub spoceni, jest bardzo duża. Równie częstą przyczyną kłopotów ze zdrowiem jest złe użytkowanie systemów klimatyzacyjnych, a przede wszystkim nieprzestrzeganie okresowych dezynfekcji i odgrzybiania. Zła konserwacja sprzyja wilgotnemu mikrośrodowisku, które jest idealne dla rozwoju grzybów. W nieoczyszczanym regularnie filtrze rozwijają się też drobnoustroje. To wszystko może być przyczyną infekcji górnych dróg oddechowych i jest szczególnie groźne dla alergików i astmatyków. 

Ciepło – zimno

Każdy rok przynosi nowe, coraz bardziej zaawansowane rozwiązania technologiczne. Systemy wentylacyjne mogą być z powodzeniem wykorzystywane zarówno do podgrzewania, jak i schładzania domu. Taką funkcję spełniają najnowszej generacji rekuperatory z wymiennikami ciepła, które poza wywiewaniem „zużytego” i nawiewaniem świeżego powietrza wymieniają ciepło między powietrzem wchodzącym a wychodzącym.

W efekcie zimą zimniejsze powietrze pobierane z zewnątrz ogrzewa się od cieplejszego wywiewanego z pomieszczeń, co powoduje, żejego temperatura wzrasta o kilkanaście stopni. I odwrotnie – latem, gdy temperatura wewnątrz domu jest niższa, a na zewnątrz dość wysoka, powietrze nawiewane do budynku schładza się od powietrza wychodzącego. Ten procesprzy średniej temperaturze letniej 26°C pozwala na obniżenie temperatury powietrza nawiewanego nawet do 10°C.

Stare sposoby na ochłodzenie domu

Jeśli nie możesz sobie pozwolić na system klimatyzacyjny nowej generacji, pamiętaj o sposobach, z których korzystali nasi rodzice i dziadkowie:

• w sezonie upałów ograniczaj w ciągu dnia szerokie otwieranie okien i zamykaj je przed wyjściem; 
• wietrz mieszkanie wieczorem i nocą, w trakcie i tuż po opadach – wtedy gdy temperatura jest trochę niższa;
• zamontuj na oknach rolety lub żaluzje; 
• wyłączaj zbędne źródła światła i niepotrzebnie pracujący przez długi czas sprzęt elektroniczny czy telewizor, bo emitują ciepło; 
• zainstaluj  zadaszenie lub markizę nad balkonem lub tarasem;
• jeśli mieszkasz we własnym domu, zadbaj o izolację lub zasadź rośliny pnące, które rozwiną się na elewacji – pnącza podobnie jak dobra izolacja zimą grzeją dom, a latem chłodzą.