Grobowiec panującego w XIV wieku p.n.e. faraona Tutanchamona odkrył w 1922 roku brytyjski archeolog Howard Carter. To jeden z przełomowych momentów w historii archeologii. Kiedy Carter zrobił otwór w drzwiach z pieczęcią pogrzebową faraona, do wnętrza grobowca wpadło światło lampy. „Czy widzisz cokolwiek?” – zapytał towarzyszący mu lord Carnarvon. Podescytowany Carter wykrzyknął: „Widzę cudowne rzeczy!”.
Ze wspomnień Howarda Cartera, odkrywcy grobowca faraona Tutanchamona
„Na początku nic nie widziałem, jednak im bardziej moje oczy przyzwyczajały się do ciemności, tym więcej zwierząt, posągów i złota zauważałem w mroku. Gdziekolwiek patrzyłem, wszędzie błyszczało złoto”.
W czterech komorach grobowca znaleziono blisko pięć tysięcy darów, w które zaopatrzono faraona na życie wieczne. Skatalogowanie ich zajęło naukowcom dziesięć lat.
Te cudowne rzeczy można będzie podziwiać w największym na świecie muzeum archeologicznym – Wielkim Muzeum Egipskim (GEM, ang. Grand Egyptian Museum) w Gazie. Na razie jednak turyści mają dostęp tylko do części bezcennych zbiorów.
Muzeum otwierane na raty
Początkowo Wielkie Muzeum Egipskie miało przywitać pierwszych gości w 2013 roku, po dziesięciu latach budowy. Dekadę później, 1 grudnia 2023 roku zwiedzającym udostępniono jedynie ciągnące się przez sześć kondygnacji Wielkie Schody. Umieszczono na nich ponad 60 artefaktów – posągi faraonów, w tym masywny posąg królowej Hatszepsut, sfinksy, kolumny i sarkofagi. Ze szczytu schodów rozpościera się spektakularny widok na wielkie piramidy, które w ten sposób stały się częścią muzealnej ekspozycji.
W październiku 2024 roku dla publiczności otwarto główny hall oraz dwanaście galerii z około 15 tys. obiektów, uporządkowanych chronologicznie od czasów prehistorycznych do okresu grecko-rzymskiego, a także immersyjną wystawę poświęconą Tutanchamonowi. Artefaktów z grobowca faraona nie udostępniono jeszcze publiczności.
GEM już „na pewno, całkowicie i z wielką pompą” miało zostać otwarte 3 lipca br. Ale z powodu konfliktu izraelsko-irańskiego termin znowu został przełożony – teraz się mówi o ceremonii otwarcia w czwartym kwartale tego roku.
Zrównoważony rozwój i innowacje w GEM
Wielkie Muzeum Egipskie to na kontynencie afrykańskim wzór innowacyjności w zarządzaniu energią i zasobami. Projekt zintegrował przełomowe rozwiązania z zakresu zrównoważonego budownictwa, takie jak zaawansowana izolacja termiczna oraz odblaskowy, falujący, metalowy dach z siatki, które skutecznie izolują wnętrze od palącego słońca. Dzięki nim w galeriach utrzymuje się stała temperatura około 23°C, mimo że na zewnątrz dach może się nagrzewać do ponad 70°C. Muzeum dąży do samowystarczalności energetycznej poprzez planowaną budowę elektrowni słonecznej, która pokryje ponad 25 proc. rocznego zapotrzebowania na energię elektryczną.
Zastosowanie inteligentnych systemów pozwala na centralne zarządzanie infrastrukturą – od oświetlenia po systemy HVAC (ogrzewanie, wentylacja i klimatyzacja). Przekłada się to na oszczędności rocznie energii rzędu 2,7 mln kWh, a wody na poziomie 63,4 mln litrów oraz na ograniczenie emisji dwutlenku węgla o ponad 1,4 tys. ton. Te rozwiązania zostały docenione licznymi wyróżnieniami, w tym certyfikatem EDGE Advanced, przyznawanym projektom, które osiągają wysokie oszczędności w zużyciu energii, wody i materiałów, a także pięcioma certyfikatami ISO, świadczącymi o kompleksowym podejściu do zarządzania jakością, środowiskiem i bezpieczeństwem.
Czterdzieści wieków patrzy na nas
GEM jest projektem o wyjątkowej skali – także dosłownie, bo budynek ma 500 tys. metrów kwadratowych powierzchni (to więcej niż cały Watykan).
Kto stoi za projektem GEM
Na zorganizowany w 2003 roku konkurs na projekt muzeum wpłynęło 1557 zgłoszeń z 82 krajów. Konkurs wygrała niewielka, rodzinna firma założona przez irlandzką architektkę Róisín Heneghan i jej męża, Amerykanina Shih-Fu Penga. Pokonali m.in. gwiazdę architektury Zahę Hadid.
Muzeum ma gromadzić ponad sto tysięcy eksponatów, w tym słynną maskę pośmiertną Tutanchamona, a także liczącą 42 metry długości zrekonstruowaną Łódź Słoneczną Cheopsa czy 16-metrowy posąg Ramzesa II.
Budowa GEM to priorytetowa dla Egiptu inwestycja. Władze liczą na to, że muzeum pobudzi gospodarkę i że do końca dekady stanie się najpopularniejszym na świecie muzeum archeologicznym – z 15 mln zwiedzających rocznie (najpopularniejsze muzeum świata, Luwr w 2024 roku odwiedziło 8,7 mln osób).
Muzeum jak czwarta piramida
GEM jest usytuowane dwa kilometry na północny zachód od trzech głównych egipskich piramid w Gizie (Cheopsa, Chefrena i Mykerinosa). Będzie się można do nich dostać specjalną, szeroką na 500 metrów, rampą, która pomieści restauracje, sklepy, punkty usługowe, a nawet bazar.
Muzeum powstało na planie ściętego trójkąta. Jego fasada jest wykonana z półprzezroczystego alabastru i szkła. Cały muzealny kompleks zdobią trójkąty w różnych rozmiarach i kolorach – to hołd dla starożytnego Egiptu. Nawet kamienie, po których spływa woda w płytkich basenach na dziedzińcu przed głównym budynkiem, mają kształt piramidy.
